احتمالا با شنیدن واژه گر گرفتگی، شما هم یاد دوره یائسگی می‌افتید. بله، کاملا درست است. بیشترین میزان گر گرفتگی در خانم‌های یائسه دیده می‌شود. تقریبا بیش از ۷۵ درصد خانم‌ها در سن یائسگی، گر گرفتگی و احساس گرمای شدید را تجربه می‌کنند. البته، یائسگی تنها دلیل گُر گرفتگی نیست.
در برخی شرایط، گر گرفتگی یکی واکنش‌های بدن به حساسیت‌های مختلف است. به عنوان مثال، اگر پس از مصرف غذاهای تند دچار گُر گرفتگی می‌شوید، این یک نشانه از حساسیت شما به غذاهای تند است. همچنین، داشتن بیماری زمینه‌ای و مصرف داروهای خاص نیز می‌تواند دلیل گُر گرفتگی در فرد باشد. گر گرفتگی تنها مختص به خانم‌ها و به خصوص خانم‌های یائسه نمی‌شود و آقایان نیز ممکن گر گرفتگی را به دلیل بیماری‌های مختلف تجربه کنند.
گر گرفتگی چیست؟
گر گرفتگی در اصلاح تکنیکی با نام وازوموتور (vasomotor) شناخته می‌شود. این اتفاق، همزمان با کاهش سطح هورمون استروژن در بدن رخ می‌دهد. گر گرفتگی به نام تعریق شبانه نیز شناخته می‌شود. چرا که بسیاری از گر گرفتگی‌ها، در هنگام خواب رخ می‌دهد و شما را از خواب بیدار می‌کنند. گر گرفتگی، همیشه هم تنها افزایش دمای بدن نیست، بلکه ترکیبی از علائم زیر را به همراه دارد.
- گرمای ناگهانی در ناحیه سر و قفسه سینه
- قرمز شدن پوست
- افزایش ضربان قلب
- تشویش
- تعریق سبک یا شدید
گر گرفتگی در دوران یائسگی
به نظر شما، چرا علائمی همچون گر گرفتگی در دوران یائسگی دیده می‌شود؟ قبل از آشنایی با گر گرفتگی و کاهش آن، بهتر است که دلیل بروز چنین علائمی را بررسی کنیم. در بازه ۴۰ تا ۵۰ سالگی، خانم‌ها وارد مرحله پیش یائسگی و یائسگی می‌شوند. در این دوران، تولید استروژن و تخمک گذاری، به مرور زمان کم شده تا در نهایت، به طور کامل متوقف می‌شود. تولید استروژن و تخمک گذاری، در مرحله پیش یائسگی کم می‌شود و در مرحله یائسگی، کاملا متوقف می‌شوند.
یائسگی شامل سه مرحله پیش یائسگی، یائسگی و پس یائسگی می‌شود. در مرحله پیش یائسگی (Pre Menopause)، پریودها نامنظم می‌شوند و خانم، پریودهایی با فواصل زیاد را تجربه می‌کند. همچنین، علائمی مانند گر گرفتگی و PMS شدید دیده می‌شود. گر گرفتگی (Hot Flashes) در دوره یائسگی، ایجاد احساس گرمای شدید در قسمت‌های بالایی بدن مانند سینه، گردن، سر و صورت است. در برخی شرایط، این احساس گرما به قدری شدید است که پوست قرمز می‌شود.
معمولا گر گرفتگی با تعریق همراه است و تعریق به بیش از حد در این لحظه، می‌تواند با لرز در بدن شود. گر گرفتگی در هنگام خواب، یکی از رایج‌ترین گر گرفتگی در دوره یائسگی است. از این رو، حتما باید در هنگام خواب، فضای خنکی را برای خود ایجاد کنید تا احتمال گر گرفتگی در خواب برای شما کاهش یابد.
مدت زمان گر گرفتگی و تعداد آن
گر گرفتگی تنها مربوط به دوران یائسگی نمی‌شود و بسیاری از افراد، در دوران قبل از یائسگی نیز گر گرفتگی را تجربه می‌کنند ولی در دوران یائسگی، میزان گر گرفتگی افزایش پیدا می‌کند. گر گرفتگی در خانم‌ها متفاوت است و هیچ قانونی برای آن وجود ندارد. بسیاری از خانم‌ها، ۱۰ بار در طول روز دچار گر گرفتگی می‌شوند و برخی از خانم‌ها، تنها ۱ بار در طول روز گر گرفتگی را تجربه می‌کنند. به طور میانگین، خانم‌های یائسه، حداقل ۱ بار در طول روز دچار گر گرفتگی می‌شوند و گر گرفتگی آنها، ۳۰ ثانیه تا ۱۰ دقیقه طول می‌کشد.
احتمالا این سوال برای شما پیش می‌آید که گر گرفتگی تا چند سال رخ می‌دهد و ادامه دارد؟ هیچ قانونی برای گفتن عدد دقیق آن وجود ندارد ولی به طور میانگین، ۶ ماه تا ۱۱ سال گر گرفتگی ادامه دارد. هر چه یک خانم، زودتر وارد مرحله یائسگی شود، احتمال تداوم گر گرفتگی در آن بیشتر است. همچنین، سبک زندگی در تداوم گر گرفتگی اهمیت بالایی دارد. به عنوان مثال، سیگار کشیدن، اضافه وزن، افسردگی، وراثت، تغذیه، استرس و اضطراب نقش مهمی در بروز گر گرفتگی در این دوران دارند.
برای کاهش علائم گر گرفتگی و کمتر کردن تداوم آن، به سبک زندگی خود توجه ویژه‌ای داشته باشید. به سلامت خود اهمیت دهید و از عواملی که باعث تشدید گر گرفتگی می‌شوند، دوری کنید.
دلایل گر گرفتگی در دوران یائسگی
به طور کلی، گُر گرفتگی به دلایل مختلفی مربوط می‌شود که بسیاری از آنها، در سبک زندگی و عادت‌های روزانه ما قرار دارند. دلایلی که باعث گر گرفتگی در دوران یائسگی می‌شوند، عبارت‌اند از:
- غذاهای اسپایسی و تند
- مصرف الکل
- سیگار کشیدن
- انجام تمرینات ورزشی در هوای گرم
- هوای گرم تابستان
- استرس و اضطراب
- پوشیدن لباس‌های تنگ و پلاستیکی
- مصرف قند زیاد، شیرینی و شکلات
این دلایل، دلایلی هستند که در سبک زندگی ما قرار دارند و شما با یک تغییر کوچک در تغذیه و سبک زندگی، می‌توانید گر گرفتگی را در خود کاهش دهید. البته، دلایل گر گرفتگی تنها مربوط به همین موارد ساده نمی‌شوند. در بسیاری از خانم‌ها، گر گرفتگی مربوط به اختلالات و بیماری‌های خاصی در آنها می‌شود که حتما باید با مراجعه به پزشک درمان شوند.
اختلالات سلامتی و گر گرفتگی
همان‌طور که اشاره کردیم، گر گرفتگی می‌تواند مربوط به یک بیماری خاص یا عوارض جانبی مصرف یک دارو خاص باشد. این نوع از گر گرفتگی، تنها با تغییر در سبک زندگی و عادت‌ها بهتر نمی‌شود و شما باید از روش‌های درمانی دیگر نیز استفاده کنید. سایر دلایل گر گرفتگی عبارت‌اند از:
سرطان پستان
سرطان پستان یکی از بیماری‌ها زنانه است که معمولا فرایند درمان طولانی مدت و پیچیده‌ای دارد. درمان‌های سرطان سینه شامل شیمی درمانی، رادیو تراپی، برداشتن تخمدان و درمان با آنتی استروژن می‌شود. در این درمان‌ها، از مواد شیمیایی استفاده می‌شود که می‌تواند یائسگی در اثر مصرف مواد شیمیایی را به همراه داشته باشد. به همین منظور، با شروع یائسگی، سطح استروژن در بدن کاهش پیدا می‌کند و گر گرفتگی آغاز می‌شود.
معمولا گر گرفتگی ناشی از درمان‌های سرطان پستان، خیلی شدیدتر از گر گرفتگی طبیعی است. معمولا برای درمان سرطان، تاموکسیفن تجویز می‌شود مصرف تاموکسیفن باعث گر گرفتگی مجدد در بدن می‌شود ولی شدت و تناوب گر گرفتگی‌های گذشته را ندارد.
بارداری و وضع حمل
یکی دیگر از شرایطی که باعث گر گرفتگی در خانم‌ها می‌شود، بارداری و وضع حمل است. احتمالا تصور می‌کنید که گر گرفتگی تنها مختص به خانم‌های یائسه می‌شود. این‌طور نیست، خانم‌هایی که باردار هستند یا به تازگی زایمان انجام داده‌اند نیز دچار گر گرفتگی می‌شوند.
تحقیقات نشان داده که خانم‌های باردار در هفته ۳۰ ام به بعد گر گرفتگی را تجربه می‌کنند و مادران، دو هفته پس از زایمان، دچار گر گرفتگی شدید می‌شوند. این نوع از گر گرفتگی نیز دقیقا زمانی رخ می‌دهد که تغییرات شدید در سطح هورمون‌های بدن صورت گیرد و خانم دچار اضافه وزن شود.
مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)
MS یکی دیگر از اختلالاتی است که باعث گر گرفتگی می‌شود. در بسیاری از افراد مبتلا به MS، گر گرفتگی دیده می‌شود که البته، هیچ ارتباطی به هورمون‌ها ندارد. پزشکان، گر گرفتگی ناشی از بیماری MS را علائمی حمله‌ای یا علائم پاروکسیسمال می‌دانند. این شرایط، به این معنا است که دستگاه عصبی خودگردان که ماهیچه‌ها، عروق خونی و ارگان‌ها را کنترل می‌کند، به درستی کار خود انجام نمی‌دهد. اگر MS دارید و گر گرفتگی شدیدی را تجربه می‌کنید، این موضوع را حتما با پزشک خود درمیان بگذارید.
دلایل دیگری نیز باعث گر گرفتگی برای بیماران مبتلا به ام اس می‌شود. گرما شدید، رطوبت هوا و داشتن تب از شرایطی است که فرد دچار گر گرفتگی است. معمولا زمانی که گرما شدید را تجربه می‌کنند، با نشانه‌های اوتهوف (تغییرات بینایی) رو به رو می‌شوند. این مشکل، پس از اتمام گر گرفتگی و گرما، برطرف می‌شود.
سرطان پروستات و بیضه
گر گرفتگی تنها مختص به خانم‌ها نیست و آقایان نیز در شرایطی خاص، گر گرفتگی را تجربه می‌کنند. آقایانی که به دلیل سرطان بیضه، بیضه‌های خود را خارج کرده‌اند، دچار گر گرفتگی می‌شوند. همچنین، آقایانی که مبتلا به سرطان پروستات هستند، درمانی به نام سرکوب آندروژن را انجام می‌شود. در این روش، سطح هورمون تستوسترون پایین می‌آید تا به انجام رادیوتراپی بهتر کمک شود. این تغییر در هورمون‌ها، در بسیاری از موارد باعث گر گرفتگی می‌شود.
اگر این نوع از درمان به صورت موقتی انجام شود، گر گرفتگی بعد از چند ماه متوقف شده و از بین می‌رود. اگر هم از این درمان، به صورت دائمی استفاده شود، گر گرفتگی ادامه پیدا می‌کند. در این شرایط، باید از پزشک خود بخواهید که دارویی را برای تسکین و کاهش گر گرفتگی تجویز کند.
بیماری تیروئید
افرادی که مبتلا به بیماری تیروئید هستند، گر گرفتگی را تجربه می‌کنند. زمانی که بدن مقدار زیادی هورمون تیروئید تولید می‌کند، فرد دچار پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم می‌شود که ایجاد احساس گرمای شدید را به همراه دارد. همچنین، این بیماری می‌توانند منجر به یائسگی زودرس در خانم‌هایی که کمتر از ۴۰ سال سن دارند، شود.
داروها و درمان‌های برای رفع این اختلال یا بیماری وجود دارد. زمانی که فرد درمانش را آغاز کند و تولید تیروئید در او تحت کنترل قرار بگیرد، گر گرفتگی در او نیز کاهش پیدا می‌کند. همچنین، دچار یائسگی زودرس نشده و بدن او به طور طبیعی، در زمان مناسب وارد مرحله یائسگی می‌شود.
گر گرفتگی طبیعی و اهمیت آن
همان‌طور که متوجه شده‌اید، گر گرفتگی یکی از علائم طبیعی در یائسگی است. پس، نمی‌توان آن را به طور کامل از بین برد. زمانی که تغییراتی در هورمون‌ها رخ می‌دهد، به طور ناخودآگاه، فرد دچار گر گرفتگی می‌شود ولی از کجا بفهمیم که این گر گرفتگی طبیعی است؟ گر گرفتگی در اثر یائسگی، نباید زندگی شما را مختل کند. نباید آن‌قدری در روز تکرار شود که شما امکان انجام کارهای مختلف را نداشته باشید.
بسیاری از خانم‌ها، در بسیاری از شرایط مختلف دچار گر گرفتگی می‌شوند و در این لحظه، دیگر امکان انجام هیچ کاری را ندارد. گر گرفتگی نباید به این شکل باشد. باید به وجود احساس گر گرفتگی، شما بتوانید آن را تحمل کنید و به مرور زمان، میزان آن را کاهش دهید. اگر دچار گر گرفتگی غیرطبیعی می‌شوید، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید.