تنبلی تخمدان از بیماری‌های رایج در بانوان به شمار می‌آید که بروز آن سبب ایجاد مشکلات متفاوتی می‌شود. این بیماری معمولا در سنین باروری رخ می‌دهد و در صورتی‌که درمان نشود می‌تواند به نازایی منجر شود. به طور خلاصه تنبلی تخمدان در اثر اختلالات هورمونی ایجاد می‌شود. البته علت بروز این مشکل به طور دقیق مشخص نشده و تنها در صورتی‌که به موقع تشخیص داده شود، قابل درمان است. تنبلی تخمدان یا سندرم پلی‌کیستیک درمان‌های مختلفی دارد. البته برای اینکه بتوان این بیماری را از راه اصولی و موثر درمان کرد، باید ابتدا به درستی تشخیص داده شود. برای تشخیص تنبلی تخمدان باید با علائم آن آشنا باشید تا در صورت مواجه بتوانید به موقع اقدامات لازم را انجام دهید. بنابراین آشنایی با صفر تا صد تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی کیستیک) برای بانوان از اهمیت بالایی برخوردار است.
آشنایی کامل با تنبلی تخمدان
از آنجایی‌که تنبلی تخمدان یکی از بیماری‌های رایج در بانوان در سن باروری به شمار می‌آید، آگاهی از تنبلی تخمدان از اهمیت بالایی برخوردار است. علائم تنبلی تخمدان برای اولین بار در سال ۱۷۲۱ توسط پزشکی ایتالیایی مطرح شد. رسیدگی نکردن به این بیماری منجر به بروز مشکلاتی خواهد شد. در صورتی‌که اقدامات لازم برای درمان تنبلی تخمدان در مراحل اولیه انجام نشود، عوارضی را برای فرد به همراه دارد.
از اولین نشانه‌های این بیماری برهم خوردن نظم چرخه قاعدگی و عقب افتادن عادت ماهیانه برای چند ماه متوالی محسوب می‌شود. علت اصلی بروز عارضه تنبلی تخمدان تاکنون ناشناخته مانده اما اختلالات هورمونی می‌توانی عاملی برای بروز آن باشد. به طور مثال در بانوانی که هورمون مردانه آندروژن بیش از حد طبیعی است، احتمال ایجاد سندرم پلی کیستیک نیز بیشتر خواهد بود.
توجه داشته باشید که برای پیشگیری از بروز این بیماری راهکارهای ساده‌ای مثل خوردن غذاهای سالم، تنظیم وزن مناسب، داشتن فعالیت بدنی و چکاپ منظم کاربردی هستند. در صورت بروز تنبلی تخمدان نیز مهم‌ترین موضوع تشخیص به موقع آن است. برای تشخیص به موقع تنبلی تخمدان ابتدا باید با علائم آن آشنا باشید. البته آگاهی از دلایل بروز این بیماری نیز حائز اهمیت است. همچنین باید بدانید در صورت مشاهده چه علائمی باید به پزشک مراجعه کنید.
علائم تنبلی تخمدان
علائم تنبلی تخمدان می‌توانند در سن بلوغ با اولین چرخه قاعدگی یا در سنین بالاتر رخ دهند. سندرم پلی‌کیستیک دارای علائم متعددی بوده و معمولا بروز چندین علائم باهم حاکی از بروز این بیماری است. یکی از این علائم پریود نامنظم یا طولانی شدن مدت زمان عادت ماهیانه است. برهم خوردن نظم قاعدگی می‌تواند با درد مقعدی هنگام پریود همراه باشد. کاهش دوره‌های قاعدگی یا طولانی شدن آن‌ها به قدری واضح و چشمگیر است که به راحتی تشخیص داده می‌شود. به طور مثال افراد مبتلا به تنبلی تخمدان ممکن است مدت زمان عادت ماهیانه آن‌ها بیش از ۳۵ روز به طول بینجامد.
از دیگر علائم تنبلی تخمدان رشد بیش از حد مو در صورت و بدن بانوان، بروز آکنه شدید یا طاسی مردانه باشد که ناشی از وجود بسیار زیاد هورمون آندروژن است. علاوه‌بر این موارد بیماری تنبلی تخمدان به طور مستقیم روی این اندام تاثیر گذاشته و منجر می‌شود کارکرد مناسبی از خود بروز ندهند. در واقع تخمدان‌ها در اثر کیست‌هایی که دور تخمک تجمع می‌یابند، بزرگ‌تر خواهند شد. این مشکل سبب می‌شود که تخمک‌ها به اندازه‌ای که لازم است بزرگ و بالغ نشوند.
تنبلی تخمدان چه ارتباطی با پریود نشدن یا کاهش خون قاعدگی دارد؟
یکی از علائم تنبلی تخمدان، نامنظم شدن دوره‌های پریود است. گاهی این نامنظم شدن منجر به درد مقعدی در زمان قاعدگی نیز می‌شود. در واقع تعداد دوره‌های عادت‌ماهانه در افرادی که به تنبلی تخمدان مبتلا هستند می‌تواند به ۹ دوره در سال کاهش یابد. البته تنبلی تخمدان در بعضی افراد به کاهش حجم خونریزی نیز منجر می‌شود. بنابراین کاهش مقدار خون در دوران قاعدگی همچون نامنظم شدن دوره‌ها از علائم رایج سندرم پلی‌کیستیک است.
دلایل تنبلی تخمدان
همانطورکه در مطالب فوق اشاره شد، دلیل اصلی تنبلی تخمدان شناخته نشده اما برخی عوامل می‌توانند در بروز این مشکل اثرگذار باشند. از جمله دلایل تنبلی تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ترشح بیش از حد انسولین
انسولین به عنوان هورمونی اثرگذار در بدن که در لوزالمعده تولید شده و به سلول‌ها کمک می‌کند از قند مصرف شده استفاده کنند، باید همواره به اندازه کافی ترشح شود. اضافی بودن این هورمون می‌تواند منجر به تولید بیشتر آندروژن یا همان هورمون مردانه شود. بنابراین انسولین اضافه نه تنها سبب رویش موی‌های زائد بیش از حد خواهد شد، بلکه سبب می‌شود افراد مبتلا به تنبلی تخمدان به این هورمون مقاوم شوند و در نتیجه قند خون افراد افزایش پیدا می‌کند.
التهاب درجه پایین
از دیگر دلایل تنبلی تخمدان می‌توان به التهاب درجه پایین اشاره کرد. اصطلاح التهاب درجه پایین به تولید مواد مختلف توسط گلبول‌های سفید اطلاق می‌شود. التهاب درجه پایین نیز سبب تحریک تولید آندروژن و بروز مشکلات دیگر خواهد شد. علاوه‌بر این موارد نارسایی تخمدان‌ها که منجر به از کار افتادن آن‌ها تا قبل ۴۰ سالگی می‌شود، دلیل دیگری برای سندرم تخمدان پلی کیستیک است.
ژنتیک
در نهایت وراثت از دلایل بسیار مهم این عارضه به شمار می‌آید. بدیهی است که بروز یک بیماری با ژن‌های فعال و خاص ارتباط مستقیم با این موضوع دارد که این ژن‌ها از والدین فرد به ارث رسیده‌اند.
مراجعه به پزشک متخصص زنان برای تنبلی تخمدان
تشخیص به موقع تنبلی تخمدان اولین گام در درمان موثر این بیماری است. بنابراین باید بدانید که در چه صورت لازم است برای چکاپ و بررسی وضعیت تخمدان‌ها به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. در صورتی‌که با یکی از موارد زیر مواجه شدید، باید به پزشک زنان مراجعه نمایید.
- عقب افتادگی عادت ماهیانه برای مدت طولانی در صورت باردار نبودن
- روییدن بیش از حد موهای زائد روی صورت و بدن
- مواجه شدن با علائم دیابت همچون تشنگی و گرسنگی شدید، کاهش وزن غیر معمول و تاری دید
عوارض سندرم پلی کیستیک
در صورتی‌که تنبلی تخمدان به موقع تشخیص داده نشده و اقدامات لازم برای درمان آن انجام نشود، می‌تواند عوارض خطرناک و جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. نازایی یکی از عوارض جبران ناپذیر بیماری تنبلی تخمدان است. این عارضه می‌تواند منجر به سقط جنین یا زایمان زودرس شود. دیگر مشکلاتی همچون دیابت و افزایش فشار خون از دیگر عوارض تنبلی تخمدان به شمار می‌آیند. بیماری کبد چرب حاد، سندروم متابولیک، آپنه خواب، افسردگی و اضطراب را نیز می‌توان از عوارض تنبلی تخمدان دانست.
روش تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
آزمایش خاصی ویژه تشخیص تنبلی تخمدان نیست. اما پزشک زنان با انجام معاینات و همچنین در نظر گرفتن چرخه قاعدگی و وزن فرد می‌تواند این عارضه را تشخیص دهد. معاینه لگن یکی از روش‌های تشخیص تنبلی تخمدان است که طی آن پزشک متخصص اندام‌های تولید مثل را معاینه می‌کند. این معاینه به منظور تشخیص توده، تومور یا دیگر ناهنجاری‌های اندام‌های تولید مثل انجام می‌شود.
آزمایش خون از دیگر راهکارهایی است که برای تشخیص تنبلی تخمدان به کار گرفته می‌شود. در آزمایش خون سطوح هورمونی بررسی شده و گاهی لازم است کلسترول و تری‌گلیسیرید نیز مورد بررسی قرار گیرد. گاهی لازم است به کمک سونوگرافی ظاهر تخمدان‌ها، قطر مخاط رحم و وضعیت کلی اندام‌های تولید مثل به طور دقیق‌تر معاینه شود. همچنین آزمایش‌های غربالگری برای افسردگی و اضطراب و همچنین غربالگری برای آپنه خواب نیز در صورت تشخیص پزشک انجام می‌شود.
روش های درمانی تنبلی تخمدان
اولین راه برای درمان تنبلی تخمدان استفاده از داروهای مختلف است. این داروها معمولا عوارض ناشی از تنبلی تخمدان را کاهش داده یا از بین می‌برند. از جمله این داروهای مناسب تنبلی تخمدان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
داروهای ضدبارداری و پروژستین
برای منظم شدن دوران قاعدگی از داروهای ضد بارداری ترکیبی و پروژستین استفاده می‌شود. قرص‌های ضد بارداری به کاهش آندروژن کمک می‌کنند. بنابراین با مصرف این دارو رویش بی‌رویه موهای زائد کنترل می‌شود و عادت ماهیانه منظم خواهد شد. به علاوه داروهای ضد بارداری ترکیبی با تنظیم استروژن و دیگر هورمون‌ها از خونریزی بیش از حد جلوگیری می‌کنند. گاهی به جای این داروها از رینگ واژن استفاده می‌شود. پروژستین نیز اثراتی مشابه داروهای ضد بارداری دارد و مصرف آن‌ها برای ۱۰ الی ۱۴ روز در ماه می‌تواند چرخه قاعدگی را تنظیم و سطح آندروژن را متعادل سازد.
قرص سیپروترون کامپاد
قرص سیپروترون کامپاد از دیگر داروهایی است که برای درمان تنبلی تخمدان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو به تنظیم تخمک‌گذاری کمک خواهد کرد. در نتیجه باروری تخمک‌ها سریع‌تر و بهتر انجام خواهند شد.
کلومیفن
از دیگر داروهایی که به تخمک‌گذاری کمک می‌کند، می‌توان به کلومیفن اشاره کرد. کلومیفن حتما باید در نیمه اول قاعدگی مصرف شود و از آن به منظور درمان ناباروری استفاده می‌شود.
لتروزول
لتروزول دارویی است که برای سرطان سینه بوده و باعث تحریک تخمدان‌ها خواهد شد.
گنادوتروپین
گنادوتروپین نیز داروی هورمونی به شمار می‌آید که باید به بیمار تزریق شود.
متفورمین
متفورمین از داروهای مربوط به دیابت نوع ۲ است که منجر به کاهش سطح انسولین در خون خواهد شد. این دارو در درمان تنبلی تخمدان به منظور کند شدن پیشرفت بیماری دیابت نوع ۲ و همچنین کاهش و کنترل وزن تجویز می‌شود. بدیهی است که هر یک از این داروها باید زیر نظر پزشک متخصص مصرف شود.
اسپیرونولاکتون
علاوه‌بر این موارد داروهایی نیز برای کاهش موهای زائد و کنترل رویش بی‌رویه روی صورت و بدن افراد به بیماران مبتلا به تنبلی تخمدان داده می‌شود. یکی از این داروها اسپیرونولاکتون است که منجر می‌شود اثر هورمون آندروژن روی پوست خنثی شود. این دارو برای بانوان باردار ممنوعیت مصرف دارد. زیرا می‌تواند باعث ایجاد نقص‌های مادرزادی در نوزاد شود.
افلورنتین
از دیگر داروهایی که برای کنترل رشد موهای زائد تجویز می‌شود، افلورنتین است. این دارو به شکل پماد بوده و رشد موهای زائد روی صورت را کاهش می‌دهد.
درمان های خانگی برای تنبلی تخمدان
راهکارهای ساده‌ای وجود دارند که می‌توانند به شما کمک کنند از بروز تنبلی تخمدان پیشگیری کرده یا به درمان این بیماری کمک کنید. اولین راهکار این است که وزن خود را کنترل نمایید تا سطح انسولین و آندروژن کاهش یابد. کاهش سطح این دو هورمون به روند بهتر تخمک‌گذاری کمک خواهد کرد. همچنین باید از کربوهیدرات کمتری در رژیم غذایی خود استفاده کنید. داشتن فعالیت بدنی روزانه، راهکاری موثر در پیشگیری از بروز مشکل تنبلی تخمدان است. در واقع برای اینکه بتوانید از تنبلی تخمدان پیشگیری کرده یا آن را درمان کنید باید سبک زندگی خود را تغییر دهید. شما باید رژیم غذایی کم کالری داشته باشید و به صورت منظم فعالیت‌های ورزشی متعادلی را انجام دهید. ورزش‌ها و فعالیت‌های بدنی ساده همچون پیاده‌روی می‌تواند تاثیر شگفت‌انگیزی روی این عارضه داشته باشند.
طب سنتی چه تاثیری در درمان تنبلی تخمدان دارد؟
تا کنون در پیشگیری یا درمان بسیاری از بیماری‌ها طب سنتی بسیار موثر واقع شده است. در طب سنتی اصلی‌ترین علت بروز تنبلی تخمدان، رطوبت و سردی در نظر گرفته می‌شود. بنابراین در راهکارهایی که در طب سنتی برای درمان تنبلی تخمدان توصیه شده، باید غذاهای سرد را کمتر مصرف کرد. همچنین استحمام نکردن در نیمه اول دوره پریود و بادکش زیر شکم و کمر از دیگر راهکارهای توصیه شده در طب سنتی برای درمان تنبلی تخمدان است. مصرف هر شب یک لیوان عرق رازیانه و همچنین ترکیب عسل و سیاهدانه و مصرف روزانه آن به اندازه ۲ قاشق غذاخوری نیز از دیگر راهکارها در طب سنتی محسوب می‌شوند.
خوراکی های مفید برای جلوگیری و درمان تنبلی تخمدان
برای درمان تنبلی تخمدان رعایت یک رژیم غذایی سالم توسط همه پزشکان توصیه می‌شود. بنابراین بانوان مبتلا به این بیماری باید تا حد امکان از مصرف غذاهای پرکالری مانند فست فودها پرهیز کنند. از طرفی مصرف خوراکی‌های حاوی فیبر بالا به افراد مبتلا به این بیماری توصیه می‌شود. همچنین ماهی‌های چرب مثل سالمون، میوه‌های قرمز رنگ، انواع کلم از جمله بروکلی و کلم پیچ، حبوبات و انواع آجیل و نهایت ادویه‌جاتی مانند زردچوبه و دارچین برای افراد مبتلا به سندرم پلی کیستیک مفید است.
سخن پایانی
در صورتی‌که تنبلی تخمدان به موقع تشخیص داده شود، می‌توان از بروز عوارض جبران‌ناپذیر آن جلوگیری کرد. به این منظور همه بانوان باید با صفر تا صد تنبلی تخمدان آشنایی داشته باشند. در واقع لازم است بانوان بتوانند تشخیص دهند در صورت این بیماری با چه علائم و تغییراتی لازم است به پزشک زنان مراجعه کنند تا اندام‌های تولید مثل آن‌ها معاینه و بررسی شود. برای درمان این بیماری حتما به پزشکی متخصص مراجعه نمایید و داروهای تجویز شده را زیر نظر پزشکتان به صورت منظم مصرف کنید. در کنار روش‌های درمانی دارویی می‌توانید از طب سنتی و راهکارهای خانگی نیز کمک بگیرید.