فرایند قاعدگی و چرخه آن یک حالت نرمال است که بانوان در طول زندگی خود ماهانه تجربه می‌کنند. علت‌های مختلفی باعث ایجاد اختلال در فرایند پریود و به‌هم‌خوردن نظم آن می‌شوند که از این عوامل با عنوان اختلالات قاعدگی یاد می‌شود. شایع‌ترین اختلال پریودی آمنوره است. به‌طورکلی می‌توان گفت که هرزمان یک خانم عادت ماهیانه را تجربه نکند آمنوره صورت‌گرفته است.
آمنوره اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که فرد تا سن ۱۵ سالگی هنوز پریود نشده باشد.ممکن است شماهم فکرکنید که بانوان تا سن ۱۸ سالگی زمان برای تجربه فرایند قاعدگی رادارند اما خوب است بدانید که میانگین سنی پریود شدن تا ۱۲ سال است. قاعدگی و نظم آن اثر بالقوه‌ای در سلامت هورمون‌ها و اندام تولید مثل دارد. در این مقاله از تافته قصد داریم تا به بررسی بیشتر آمنوره اولیه بپردازیم و عوامل، علائم، راه‌های تشخیص و… این عارضه را به شما معرفی کنیم. پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مطالب با ما همراه باشید.
منظور از آمنوره اولیه چیست؟
همان‌طور که گفته شد آمنوره اولیه (primary amenorrhea) یک بیماری کمیاب است که به دلیل فقدان پریودی تا سن ۱۵ سالگی رخ می‌دهد. سن بلوغ دختران تا ۱۲ سالگی است و اغلب بلوغ را پریود و خونریزی ماهانه آغاز می‌کنند. برخی از پزشکان معتقدند که آمنوره و نازایی با یکدیگر در ارتباط هستند. توجه داشته باشید که آمنوره اولیه درمان دارد؛ بنابراین بدون اضطراب و نگرانی می‌توانید با مراجعه به پزشک نسبت به درمان آن اقدام کنید.
علت ایجاد آمنوره اولیه چیست؟
در این قسمت به رایج‌ترین علت‌های عدم شروع پریود و آمنوره اشاره می‌کنیم. آمنوره برای بانوان به عوامل مختلفی بستگی دارد. این عوامل شامل:
- مسدود بودن واژن
- مشکلات هورمونی به‌خاطر اختلالات غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس
- سندروم ترنر
- عدم تشکیل شدن واژن یا سندروم روکی‌تانسکی
- سرویکس (cervix) یا دهانه رحم به‌صورت مادرزادی
- ایجاد جهش کروموزومی بر روی گیرنده آندروژن و داشتن اندام شبیه بیضه برای بانوان یا همان سندروم عدم حساسی به آندروژن (AIS)
- اختلالات و مشکلات مادرزادی در لوله فالوپ و یا عدم اتصال مناسب این ارگان‌های داخلی به یکدیگر
- مصرف داروهای مختلف مانند داروهای ضدافسردگی، شیمی‌درمانی، آلرژی و…
- ورزش و فعالیت‌های سنگین
- وزن بسیار کم
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
- اسکار رحم
اصلی‌ترین علائم آمنوره اولیه
آمنوره نیز همانند دیگر بیماری‌ها باتوجه‌به علت ایجاد آن علائم متفاوتی دارد. با این وجود اصلی‌ترین علائم آمنوره اولیه شامل:
- احساس درد در ناحیه لگن
- داشتن ریزش مو
- افزایش موی زائد صورت
- احساس سردرد
- احساس گرگرفتگی بدن
- خشکی واژن
عوارض آمنوره اولیه چیست؟
چرخه قاعدگی برای بانوان نشانه‌ای از سلامت جسمی و تعادل در هورمون‌ها است. عدم شروع چرخه پریود عوارض جانبی متفاوتی را به همراه دارد. این عوارض شامل:
- احساس درد متداول در ناحیه لگن
- نبود استروژن به میزان کافی در بدن و افزایش احتمال پوکی استخوان
- افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی
- داشتن استرس و اضطراب بالا به‌خاطر عدم تعادل هورمون‌ها
- طی‌نشدن دوره‌های رشد و بزرگسالی مانند سایر همسالان خود
آیا راهی برای پیشگیری از ابتلا به آمنوره اولیه وجود دارد؟
همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردیم عدم شروع قاعدگی به دلایل مختلفی مانند سابقه ارثی، اختلالات مختلف در ساختار بدن و… رخ می‌دهد. انجام یک‌سری از اقدامات و راهکارهای می‌تواند در حفظ تعادل هورمون‌ها و مدیریت اضطراب تأثیر داشته باشد. این اقدامات شامل:
- اصلاح سبک زندگی و تغذیه سالم
- کنترل اضطراب و استرس
- داشتن برنامه منظم برای ورزش سبک و متداول
- استراحت کافی و خواب منظم
- کنترل وزن
کدام گروه از افراد بیشتر در معرض ابتلا به آمنوره اولیه قرار دارند؟
در این قسمت تعدادی از رایج‌ترین گروه‌های افراد را که در معرض ابتلا به عارضه آمنوره هستند را برای شما معرفی می‌کنیم:
- عوامل ژنتیکی
- افرادی که دچار اختلالات غذایی مانند پرخوری عصبی یا بی‌اشتهایی عصبی هستند.
- داشتن سابقه انجام عمل‌های جراحی مانند کورتاژ، جراحی با حلقه الکتریکی و…
- انجام فعالیت‌ها و ورزش‌های سنگین
- چاقی یا کمبود وزن بیش از حد معمول
- بانوانی که مبتلا به بیماری‌های مزمن هستند.
- تجربه استرس و اضطراب برای مدت طولانی
راهکارهای متفاوت تشخیص آمنوره
قبل از هر چیز باید بدانید که در صورت عدم شروع چرخه قاعدگی باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک در ابتدا بررسی می‌کند که آیا تغییرات اولیه و طبیعی بلوغ صورت‌گرفته است یا خیر. پزشک تشخیص مشکلات در ناحیه تناسلی را با انجام معاینات لگن انجام می‌دهد. وجود آمنوره نشانه‌ای از مشکلات پیچیده هورمونی است. پیداکردن علت آمنوره نیازمند زمان طولانی و انجام آزمایش‌های متفاوت است. برخی از راه‌های تشخیص آمنوره عبارت‌اند از:
آزمایش‌های هورمونی
چالش هورمونی از جمله آزمایش‌هایی است که برای تشخیص علت آمنوره توسط پزشکان کاربرد زیادی دارد. در انجام این آزمایش فرد به مدت ۷ تا ۱۰ روز با مصرف داروهای هورمونی خونریزی پریود خود را تحریک می‌کند. در نهایت نتیجه به دست آمده از این چالش هورمونی مشخص می‌کند که تولید استروژن در بدن به میزان کافی است یا با کمبود روبه‌رو شده است.
عکس‌گرفتن
پزشکان باتوجه‌به نتایج آزمایش‌های انجام شده و علائم موجود انجام دو نوع آزمایش تصویری را توصیه می‌کنند:
- ام‌آرآی (MRI): پزشکان انجام MRI را برای بررسی تومور هیپوفیز و بررسی دقیق بافت‌های نرم بدن تجویز می‌کنند.
- سونوگرافی: پزشکان انجام سونوگرافی را برای بررسی اختلالات در ناحیه تناسلی برای بانوانی که تاکنون پریود نشده‌اند تجویز می‌کنند.
انجام آزمایش تشخیصی
تعدادی از آزمایش‌های متفاوتی که برای تشخیص آمنوره پزشک تجویز می‌کند به شرح زیر است:
- آزمایش پرولاکتین: تومور در غده هیپوفیز نشانه‌ای از کمبود پرولاکتین در بدن است.
- آزمایش بارداری: اولین تستی که پزشک برای احتمال تأیید یا رد بارداری بانوان تجویز می‌کند تست بارداری است.
- آزمایش عملکرد تخمدان: هورمون محرک فولیکول (FSH) اثر بالقوه‌ای در تعیین سلامت عملکرد تخمدان‌ها دارد. با انجام این آزمایش میزان این هورمون اندازه‌گیری می‌شود.
- آزمایش عملکرد غده تیروئید: میزان هورمون محرک تیروئید (TSH) در خون و میزان و اندازه آن تعیین‌کننده سلامت غده تیروئید است.
هیستروسکوپی
در نهایت اگر پزشک نتواند با انجام هرکدام از آزمایش‌های گفته شده علت آمنوره را تشخیص دهد برای فرد انجام هیستروسکوپی را توصیه می‌کند. در هیستروسکوپی مشکلات درون رحم توسط یک لوله باریک دوربین‌دار از طریق واژن بررسی می‌شود.
راهکارهای مختلف درمان آمنوره
تعیین روش مناسب برای درمان آمنوره بستگی به نتایج انجام آزمایش‌ها و بازه سنی فرد مبتلا دارد. رایج‌ترین روش‌های درمان آمنوره شامل:
عمل جراحی
درصورتی‌که آمنوره اولیه به‌خاطر مشکلات ژنتیکی و کروموزومی باشد ممکن است فرد مبتلا نیاز به عمل جراحی داشته باشد. توجه داشته باشید که در موارد نادر برای درمان آمنوره اولیه انجام عمل جراحی توصیه می‌شود. رایج‌ترین شرایطی که نیاز به انجام عمل جراحی دارد شامل:
- وجود تومور هیپوفیز: درصورتی‌که با مصرف داروهایی خاص تومور هیپوفیز کوچک نشود انجام عمل جراحی برای برداشتن این تومور ضروری است.
- اسکار رحم: اسکار رحم بعد از انجام عمل سزارین، کورتاژ و فیبروم رحم ایجاد می‌شود. پروسه‌ای که به آن رزکسیون هیستروسکوپیک گفته می‌شود با برداشتن اسکار در بازگشت چرخه منظم پریود کمک می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: عوامل نامنظم شدن پریود و خونریزی غیرطبیعی در قاعدگی
اصلاح سبک زندگی
در درمان آمنوره اولیه و حتی آمنوره ثانویه تغییرات سبک زندگی نقش زیادی را ایفا می‌کنند. در چنین شرایطی پزشک برای بهبود وضعیت شما راهکارهای زیر را توصیه می‌کند:
- تغییرات در فعالیت‌های بدنی و شدت آن‌ها: گاهی لازم است تا بانوان برای آغاز دوباره چرخه منظم پریود میزان فعالیت بدنی خود را کم کنند. برای انجام اصولی این کار می‌توانید از یک پزشک یا مربی ورزشی کمک بگیرید.
- کنترل اضطراب: بانوان برای کاهش سطح استرس و اضطراب می‌توانند از یک مشاور یا دوستان آگاه خود کمک بگیرند. همچنین بهتر است تا از مکان‌های استرس‌زا دوری کنید.
- تلاش برای رسیدن به وزن ایدئال و سالم: تعادل وزن تأثیر زیادی در حفظ سلامت هورمون‌ها و حفظ نظم چرخه پریود دارد. اضافه وزن یا کمبود وزن اثر بالقوه‌ای در حفظ چرخه قاعدگی دارد.
درمان با داروهای گیاهی
درصورتی‌که آمنوره اولیه به‌خاطر مشکلات فیزیکی و اختلالات ناحیه تناسلی ایجاد نشده باشد می‌توانیم با مصرف داروهای گیاهی و خوراکی‌های سالم آن را درمان کنیم. دمنوش‌های گیاهی که در این دوره به مصرف آن‌ها توصیه می‌شود شامل:
- جوانه گندم
- ترکیب عسل و دارچین
- دمنوش نعنا
- دمنوش بابونه
- دمنوش زنجبیل
- دمنوش بومادران
- دمنوش ریحان
جمع‌بندی
بانوانی که تا سن ۱۵ سالگی چرخه پریود و سایر نشانه‌های بلوغ را تجربه نکرده باشند باید به پزشک مراجعه کرده و علت آن را جست‌وجو کنند. در این مقاله در مورد معرفی آمنوره اولیه، علائم، علت و راهکارهای درمان این عارضه صحبت شد. امید است که مطالعه این مطالب به افزایش آگاهی و درمان شما کمک کند.