خونریزی شدید قاعدگی، یا به عبارت دیگر، منوراژی، وضعیتی است که در آن حجم خون از دست رفته در دوران قاعدگی به طور قابل توجهی بیشتر از حالت طبیعی است. این وضعیت ممکن است با دردهای شدید قاعدگی (دیسمنوره) همراه باشد و در صورت عدم درمان، به کم‌خونی و سایر مشکلات سلامتی منجر شود. دلایل بروز خونریزی شدید قاعدگی متنوع بوده و از اختلالات هورمونی تا وجود بافت‌های اضافی در رحم را شامل می‌شود.
تقریبا ۱ نفر از هر ۵ زن با این شرایط مواجه هستند. خونریزی‌های سنگین نه تنها باعث ناراحتی و دردهای شدیدی می‌شود، بلکه می‌تواند به مشکلات جدی‌تری نظیر کم‌خونی نیز منجر شود. کم‌خونی به دلیل کاهش تعداد گلبول‌های قرمز در بدن اتفاق می‌افتد و علائمی نظیر خستگی شدید و سردردهای مکرر را به همراه دارد. منوراژی می‌تواند نه تنها باعث ناراحتی و محدودیت در فعالیت‌های روزمره شود، بلکه در صورت عدم درمان می‌تواند به مشکلات جدی‌تری نظیر کم‌خونی و اختلالات هورمونی منجر شود. بنابراین، اگر هر ماه با چنین خونریزی شدیدی مواجه هستید، حتما با پزشک خود مشورت کنید تا درمان مناسبی برای شما در نظر گرفته شود. در این مقاله، به بررسی علائم، عوارض، دلایل و روش‌های درمان خونریزی شدید عادت ماهانه خواهیم پرداخت تا به سوالات شما در این زمینه پاسخ دهیم.
خونریزی شدید پریود (منوراژی) یا هایپرمنوره
خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی (Menorrhagia)، وضعیتی است که در آن حجم خون از دست رفته در دوران قاعدگی به طور قابل توجهی بیشتر از حالت طبیعی است. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله اختلالات هورمونی، تغییرات در لخته شدن خون، وجود بافت‌های اضافی در رحم و یا حتی مصرف برخی داروها رخ دهد. اگر خونریزی شدید قاعدگی درمان نشود، می‌تواند به کم‌خونی و عوارض جدی‌تری منجر شود.
منوراژی زمانی رخ می‌دهد که مدت زمان خونریزی عادت ماهانه بیش از هفت روز باشد یا حجم خون از دست رفته در هر دوره قاعدگی بیش از ۸۰ میلی‌لیتر باشد. این مشکل می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کرده و باعث خستگی، ضعف و کاهش کیفیت زندگی شود. علائم دیگر منوراژی شامل نیاز به تعویض مکرر نوار بهداشتی یا تامپون، دفع لخته‌های خون بزرگ و درد شدید شکم است.
خونریزی شدید قاعدگی یک مشکل شایع در بین زنان است و بسیاری از آنها برای درمان آن به پزشک مراجعه می‌کنند. تشخیص و درمان این مشکل به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و ممکن است شامل داروها، روش‌های جراحی یا غیر جراحی باشد. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرعادی در جریان قاعدگی، مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب ضروری است.
علائم و نشانه‌های خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی
خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی، وضعیتی است که در آن حجم خون از دست رفته در دوران قاعدگی بیش از حد معمول است. به طور معمول، یک دوره قاعدگی طبیعی بین ۲۱ تا ۳۵ روز طول می‌کشد و خونریزی آن ۵ تا ۷ روز ادامه می‌یابد. همچنین، حجم خون از دست رفته در هر دوره پریود به طور متوسط بین ۲۵ تا ۸۰ میلی‌لیتر است.
خونریزی قاعدگی زمانی بیش از حد محسوب می‌شود که: مدت زمان آن بیش از هفت روز طول بکشد، حجم خون از دست رفته بسیار زیاد باشد (بیش از ۸۰ میلی لیتر در هر دوره)، نیاز به تعویض مکرر نوار بهداشتی یا تامپون وجود داشته باشد، لخته‌های خون بزرگ مشاهده شود و فرد احساس خستگی و ضعف شدیدی داشته باشد. همچنین، برخی زنان مبتلا به خونریزی شدید قاعدگی، درد شدیدی در ناحیه شکم را تجربه می‌کنند. این علائم نشان می‌دهند که ممکن است یک مشکل پزشکی زمینه‌ای وجود داشته باشد و نیاز به بررسی بیشتر توسط پزشک است.
دیگر علائم منوراژی کدامند؟
منوراژی علائم زیادی دارد که می‌تواند از فعالیت‌های روزمره جلوگیری کند و به مشکلات جدی‌تری منجر شود. در ادامه لیستی از تمام علائم مرتبط با این وضعیت آورده شده است:
- خونریزی بسیار شدید قاعدگی: اگر مجبور باشید هر یک ساعت تامپون یا نوار بهداشتی خود را برای چندین ساعت پیاپی عوض کنید.
- خونریزی طولانی‌مدت: پریودی که بیش از ۷ روز طول می‌کشد.
- استفاده هم‌زمان از دو پد بهداشتی: برای کنترل خونریزی زیاد از دو پد بهداشتی هم‌زمان استفاده می‌کنید.
- تعویض نوار بهداشتی ویژه شب: نیاز به تعویض مداوم حتی در شب برای کنترل خونریزی.
- دفع لخته‌های خونی بزرگ: لخته‌هایی که به اندازه یک سکه یا بزرگ‌تر هستند.
- درد شدید زیر شکم (کرامپ‌ها): دردهای قاعدگی شدید که به‌طور مداوم فعالیت‌های روزانه شما را مختل می‌کند.
- احساس خستگی یا کمبود انرژی: به دلیل کم‌خونی ناشی از خونریزی سنگین، دائماً احساس خستگی و ضعف دارید.
- تنگی نفس: به دلیل کم‌خونی ناشی از خونریزی شدید، ممکن است احساس کنید که نفستان به‌راحتی نمی‌آید.
- خونریزی بین پریودها: خونریزی‌های غیرعادی و سنگین بین دوره‌های قاعدگی معمولی.
- خونریزی پس از یائسگی: خونریزی غیرعادی پس از توقف قاعدگی به دلیل یائسگی.
- اجتناب از فعالیت‌های مورد علاقه: به دلیل کرامپ‌های شدید ممکن است از انجام فعالیت‌هایی که دوست دارید، خودداری کنید.
علل خونریزی شدید پریود
خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. در برخی موارد، علت دقیق آن مشخص نیست، اما اغلب به اختلالات هورمونی و یا وجود بافت‌های غیر طبیعی در رحم مرتبط است. در ادامه به بررسی برخی از شایع‌ترین علل منوراژی می‌پردازیم:
- اختلالات هورمونی: تعادل هورمون‌های استروژن و پروژسترون در تنظیم ضخامت پوشش داخلی رحم نقش مهمی دارد. هرگونه عدم تعادل در این هورمون‌ها می‌تواند باعث رشد بیش از حد پوشش داخلی رحم و در نتیجه خونریزی شدید شود. بیماری‌هایی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، مقاومت به انسولین، مشکلات تیروئید و چاقی می‌توانند باعث اختلالات هورمونی و در نتیجه منوراژی شوند.
- عدم تخمک‌گذاری: اگر تخمدان‌ها در طول چرخه عادت ماهانه تخمک آزاد نکنند، سطح هورمون پروژسترون کاهش می‌یابد و این عدم تعادل هورمونی می‌تواند به خونریزی شدید منجر شود.
- فیبروم رحم: فیبروم‌ها تومورهای خوش‌خیم رحمی هستند که می‌توانند باعث افزایش حجم و ضخامت رحم شده و در نتیجه خونریزی شدید و طولانی مدت قاعدگی را به دنبال داشته باشند.
- پولیپ‌های رحمی: پولیپ‌ها رشد‌های کوچک و خوش‌خیمی هستند که روی پوشش داخلی رحم ایجاد می‌شوند و می‌توانند باعث خونریزی غیرطبیعی شوند.
- آدنومیوز: در این بیماری، بافت پوشش داخلی رحم که به آندومتر هم می‌گویند به داخل دیواره عضلانی رحم نفوذ می‌کند و باعث خونریزی شدید و دردناک می‌شود.
- دستگاه داخل رحمی (IUD): یکی از عوارض جانبی استفاده از IUDهای غیر هورمونی، افزایش خونریزی قاعدگی است.
- سرطان رحم و دهانه رحم: در موارد نادر، خونریزی شدید قاعدگی می‌تواند نشانه‌ای از سرطان رحم یا دهانه رحم باشد، به خصوص اگر همراه با سایر علائم مانند درد لگن، ترشحات غیر طبیعی یا خونریزی بعد از یائسگی باشد.
- اختلالات خونریزی ارثی: برخی بیماری‌های ارثی مانند بیماری فون ویلبراند که در آن مکانیسم لخته شدن خون دچار اختلال می‌شود، می‌توانند منجر به خونریزی بیش از حد در دوران قاعدگی شوند.
- تاثیر داروها: مصرف برخی داروها مانند داروهای ضدالتهاب، هورمون‌ها (استروژن و پروژستین)، داروهای ضد انعقاد (وارفارین، انوکساپارین) و حتی آسپرین می‌تواند خطر خونریزی شدید را افزایش دهد.
- بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌های مختلفی از جمله بیماری‌های کبدی، کلیوی، تیروئید و بیماری‌های التهابی لگن می‌توانند با خونریزی شدید قاعدگی همراه باشند. در این موارد، درمان بیماری زمینه‌ای اغلب به کاهش شدت خونریزی کمک می‌کند.
- عوارض بارداری: سقط جنین، بارداری خارج از رحم و مشکلات جفت مانند جفت سرراهی یا جفت کم‌ارتفاع می‌توانند باعث خونریزی شدید در دوران بارداری یا بعد از آن شوند.
در بسیاری از موارد، علت دقیق خونریزی شدید قاعدگی مشخص نمی‌شود. حتی پس از انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های کامل توسط پزشک متخصص زنان، ممکن است علت خونریزی همچنان ناشناخته باقی بماند. در چنین مواردی، ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های تخصصی‌تر برای بررسی اختلالات خونریزی ارثی باشد.
عوامل تشدید کننده خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی
خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی، مشکلی است که بسیاری از زنان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. عوامل متعددی می‌توانند در ایجاد این مشکل نقش داشته باشند که بسته به سن و شرایط فردی هر زن متفاوت است. یکی از دلایل اصلی منوراژی، عدم تعادل هورمونی است. در یک چرخه قاعدگی طبیعی، هورمون پروژسترون نقش مهمی در تنظیم خونریزی ایفا می‌کند. هنگامی که تخمک‌گذاری صورت نمی‌گیرد، سطح پروژسترون کاهش می‌یابد و این می‌تواند منجر به خونریزی شدید شود. به ویژه در دختران نوجوان که چرخه عادت ماهانه آنها هنوز به طور کامل منظم نشده است، عدم تخمک‌گذاری شایع‌تر است.
در زنان بزرگسال، مشکلات ساختاری رحم مانند فیبروم‌ها، پولیپ‌ها و آدنومیوز از جمله دلایل شایع منوراژی هستند. این ضایعات می‌توانند باعث افزایش خونریزی و طولانی شدن دوره قاعدگی شوند. علاوه بر این، برخی بیماری‌های دیگر مانند سرطان رحم، اختلالات خونریزی، عوارض جانبی برخی داروها و بیماری‌های کبدی یا کلیوی نیز می‌توانند منجر به خونریزی شدید قاعدگی شوند.
عوارض جانبی خونریزی شدید زمان پریود
خونریزی بیش از حد در دوران قاعدگی، علاوه بر ناراحتی و اختلال در زندگی روزمره، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین عوارض منوراژی، کم‌خونی ناشی از فقر آهن است. خونریزی بیش از حد باعث کاهش سطح هموگلوبین در خون می‌شود. هموگلوبین پروتئینی است که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد و وظیفه انتقال اکسیژن به سلول‌های بدن را بر عهده دارد. کاهش هموگلوبین به معنای کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن است و در نتیجه، فرد علائمی مانند خستگی، ضعف، رنگ پریدگی پوست و تنگی نفس را تجربه می‌کند.
خونریزی شدید قاعدگی اغلب با دردهای شدیدی همراه است که به آن دیسمنوره می‌گویند. این دردها می‌توانند به حدی شدید باشند که فعالیت‌های روزانه فرد را مختل کرده و نیاز به درمان دارویی داشته باشند. وقتی بدن شما مقدار زیادی خون از دست می‌دهد، به‌خصوص بیش از ۸۰ میلی‌لیتر در هر دوره قاعدگی، ذخایر آهن کاهش می‌یابد. ممکن است همیشه احساس خستگی، ضعف یا تنگی نفس داشته باشید. طبق تحقیقات، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد زنان مبتلا به منوراژی از کم‌خونی فقر آهن رنج می‌برند. یکی دیگر از عوارض منوراژی، درد شدید است. این درد که به عنوان دیسمنوره شناخته می‌شود، می‌تواند فعالیت‌های روزمره را مختل کند. در برخی موارد، درد آن‌قدر شدید است که فرد نیاز به استفاده از مسکن‌های قوی یا حتی مراجعه به پزشک دارد.
اگر منوراژی به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند فیبروم‌ها یا پولیپ‌های رحمی باشد، عدم درمان به موقع می‌تواند عوارض بیشتری ایجاد کند. مثلا در صورت بروز فیبروم، امکان افزایش حجم توده‌ها و ایجاد مشکلات بیشتر وجود دارد. مطالعات نشان می‌دهند که بسیاری از زنان با مشکلات رحمی مانند فیبروم یا آدنومیوز دچار خونریزی‌های غیرعادی می‌شوند که اگر درمان نشود، می‌تواند باعث عوارض بیشتری گردد.
تشخیص منوراژی
برای تشخیص دقیق خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی، پزشک ابتدا با بررسی دقیق سوابق پزشکی شما، از جمله تاریخچه قاعدگی (سن شروع اولین قاعدگی، طول هر سیکل، تعداد روزهای خونریزی و میزان آن) و سوابق بیماری‌های قبلی، جراحی‌ها، بارداری‌ها، داروهای مصرفی و سابقه خانوادگی، اطلاعات کاملی را جمع‌آوری می‌کند. این اطلاعات به پزشک کمک می‌کند تا علت اصلی خونریزی شدید را شناسایی کرده و تشخیص دقیق‌تری ارائه دهد.
تشخیص منوراژی یا خونریزی شدید قاعدگی فرایندی دقیق و چند مرحله‌ای است که با توجه به شدت علائم و تاریخچه پزشکی فرد انجام می‌شود. پزشکان معمولا از طریق روش‌های زیر بیماری را تشخیص می‌دهند:
پس از گرفتن شرح حال کامل از بیمار، پزشک معمولاً یک معاینه لگن انجام می‌دهد تا هرگونه ناهنجاری در دستگاه تولید مثل را بررسی کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های مختلفی مانند آزمایش خون (برای بررسی کم‌خونی، اختلالات تیروئید و عفونت‌ها)، پاپ اسمیر (برای بررسی سلول‌های دهانه رحم)، سونوگرافی (برای بررسی اندام‌های لگن)، بیوپسی اندومتر (برای بررسی بافت داخلی رحم)، هیستروسکوپی (مشاهده مستقیم داخل رحم)، سونوهیستروگرافی و دیلاتاسیون و کورتاژ (D&C) تجویز کند. هدف از انجام این آزمایش‌ها، شناسایی دقیق علت خونریزی شدید و تشخیص هرگونه بیماری زمینه‌ای است تا بتوان درمان مناسب را آغاز کرد.
شرح‌حال پزشکی
اولین قدم برای تشخیص منوراژی، گرفتن شرح‌حال پزشکی کامل از بیمار است. پزشک اطلاعات دقیقی در مورد چرخه قاعدگی، مدت زمان خونریزی، تعداد پد یا تامپون مصرف‌شده و تأثیرات خونریزی بر فعالیت‌های روزمره را جویا می‌شود. همچنین، ممکن است از بیمار خواسته شود که اطلاعاتی در مورد سابقه بیماری‌های دیگر مانند مشکلات تیروئید یا اختلالات انعقادی ارائه دهد.
معاینه لگنی
معاینه لگنی از روش‌های رایج برای تشخیص مشکلات رحمی است. در این روش، پزشک با استفاده از اسپکولوم، دهانه رحم و دیواره رحم را بررسی می‌کند تا هر گونه توده یا ناهنجاری را شناسایی کند. این معاینه می‌تواند برای بررسی علائمی مانند فیبروم‌ها یا پولیپ‌های رحمی مفید باشد.
آزمایش خون
آزمایش خون برای بررسی میزان خونریزی و ارزیابی کم‌خونی ناشی از فقر آهن اهمیت دارد. همچنین، در صورت شک به اختلالات انعقادی، آزمایش‌های تکمیلی مانند بررسی پروفایل انعقادی نیز انجام می‌شود. در حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد از زنان مبتلا به منوراژی، کم‌خونی فقر آهن تشخیص داده می‌شود.
پاپ اسمیر
این آزمایش به جمع‌آوری سلول‌های دهانه رحم می‌پردازد تا از نظر عفونت‌ها یا تغییرات سلولی مرتبط با سرطان بررسی شوند. پاپ‌اسمیر معمولا در زنان بالای ۲۱ سال انجام می‌شود و بخشی از معاینات دوره‌ای برای بررسی سلامت دهانه رحم است.
سونوگرافی لگن
سونوگرافی یکی از روش‌های اصلی تصویربرداری است که با استفاده از امواج صوتی برای نمایش تصویر رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ استفاده می‌شود. این روش به شناسایی ناهنجاری‌های رحمی مانند فیبروم‌ها و پولیپ‌ها کمک می‌کند و اولین قدم در بررسی علت منوراژی است.
بیوپسی اندومتر
در این روش، پزشک بخشی از بافت داخلی رحم (اندومتر) را برای بررسی‌های بیشتر جمع‌آوری می‌کند. این آزمایش برای شناسایی سلول‌های غیرطبیعی و سرطان به کار می‌رود و بیشتر برای زنانی که بالای ۴۵ سال هستند یا خونریزی بین دوره‌ای دارند، توصیه می‌شود.
هیستروسکوپی
هیستروسکوپی روشی است که به پزشک امکان می‌دهد تا داخل رحم را با دید مستقیم بررسی کند. در این روش از یک ابزار نازک و انعطاف‌پذیر برای بررسی داخل رحم استفاده می‌شود. هیستروسکوپی معمولا برای زنانی که سابقه فیبروم یا پولیپ دارند و یا درمان‌های دارویی ناموفق داشته‌اند، پیشنهاد می‌شود.
درمان خونریزی پریود شدید
خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی، مشکلی است که بسیاری از زنان با آن روبرو هستند. خوشبختانه، گزینه‌های درمانی متنوعی برای این مشکل وجود دارد که انتخاب بهترین روش به عوامل مختلفی از جمله علت خونریزی، شدت آن و تمایل فرد به بارداری در آینده بستگی دارد. معمولاً ابتدا درمان‌های دارویی امتحان می‌شوند. اگر داروها موثر نباشند یا خونریزی شدید باشد، ممکن است به درمان‌های جراحی نیاز باشد.
یکی از روش‌های موثر برای درمان خونریزی شدید قاعدگی، استفاده از داروهاست. داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری، دستگاه‌های داخل رحمی حاوی پروژسترون و تزریقات پروژسترونی می‌توانند به تنظیم هورمون‌ها و کاهش خونریزی کمک کنند. همچنین، داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و خونریزی تجویز می‌شوند. علاوه بر این، دارویی به نام ترانگزامیک اسید نیز با کاهش سرعت انعقاد خون، خونریزی را کاهش می‌دهد.
در صورت عدم موفقیت درمان‌های دارویی، ممکن است به درمان‌های جراحی روی آورد. جراحی‌هایی مانند برداشتن فیبروم‌ها، هیسترکتومی (برداشتن رحم)، تخریب لایه داخلی رحم (اندومتر)، آمبولیزاسیون شریان رحمی و هیستروسکوپی از جمله روش‌های درمانی جراحی هستند. این روش‌ها برای درمان خونریزی‌های شدید ناشی از عللی مانند فیبروم‌ها، پولیپ‌ها یا سایر مشکلات رحمی به کار می‌روند. انتخاب روش جراحی مناسب به عوامل مختلفی مانند اندازه و محل ضایعه، سن بیمار و تمایل وی به بارداری در آینده بستگی دارد.
نتیجه گیری
خونریزی شدید قاعدگی یا منوراژی، وضعیتی است که در آن حجم خون از دست رفته در دوران قاعدگی بیش از حد معمول بوده و می‌تواند با دردهای شدید همراه باشد. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله اختلالات هورمونی، تغییرات در لخته شدن خون، وجود بافت‌های اضافی در رحم و یا حتی مصرف برخی داروها رخ دهد. اگر خونریزی شدید قاعدگی درمان نشود، می‌تواند به کم‌خونی و عوارض جدی‌تری منجر شود. تشخیص و درمان این مشکل به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد و ممکن است شامل داروها، روش‌های جراحی یا غیر جراحی باشد. بنابراین، در صورت مشاهده هرگونه تغییر غیرعادی در جریان عادت ماهانه، مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب ضروری است. علائم آن شامل خونریزی شدید به طوری که نیاز به تعویض مداوم نوار بهداشتی یا تامپون داشته باشید، دفع لخته‌های خونی بزرگ، دردهای شدید شکمی و احساس خستگی به دلیل کم‌خونی است. در صورت عدم درمان، منوراژی می‌تواند به کم‌خونی ناشی از فقر آهن و مشکلات جدی‌تری منجر شود.