سرطان فرج، اگرچه یکی از نادرترین انواع سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان است، اما شناخت علائم آن و راه‌های پیشگیری و درمان، از اهمیت بالایی برخوردار است. شاید نام سرطان مهبل کمتر به گوشتان خورده باشد، اما همین ناشناختگی می‌تواند آن را به یک معما تبدیل کند. این بیماری خاموش بیشتر در زنان مسن‌تر دیده میشود، اما آیا فقط افراد مسن در معرض خطر هستند؟ چه عواملی می‌تواند شما را به این بیماری نزدیک‌تر کند؟ یا شاید یک ویروس مرموز که اکثر مردم حتی از وجودش هم خبر ندارند؟ هر چه بیشتر درباره این سرطان و راه‌های پیشگیری و درمان آن بدانید، بهتر می‌توانید از خود مراقبت کنید. در این مقاله از تافته رازهایی که پشت این بیماری نهفته است و راه‌های مقابله با آن را خواهید شناخت.
سرطان فرج چیست؟
سرطان فرج، سرطان مهبل یا سرطان پرینه یک نوع نادر از سرطان است که در اثر تغییرات ژنتیکی خاص و همچنین تعاملات پیچیده بین محیط و عوامل ارثی ایجاد میشود. پژوهش‌های متعددی نشان داده‌اند که این سرطان ممکن است با قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی و عوامل محیطی مانند آلودگی‌های هوا یا مواد سرطان‌زا در محیط کار، تشدید شود؛ به عنوان مثال، مطالعه‌ای که توسط موسسه ملی سرطان انجام شده است، نشان می‌دهد که برخی از موتاسیون‌های ژنتیکی ناشی از عوامل محیطی، باعث تحریک رشد سلول‌های سرطانی میشود و این موتاسیون‌ها می‌توانند به توسعه تومورهای فرچ کمک کنند.
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در زمینه شناسایی علل سرطان، تحلیل تغییرات ژنتیکی است که در فرایند پیشرفت سرطان نقش دارند. این تغییرات، که ممکن است در نتیجه مواجهه با مواد سرطان‌زا یا به دلایل وراثتی ایجاد شوند، موجب می‌شوند سلول‌ها به شکلی غیرقابل کنترل تکثیر یابند. تحقیقاتی مانند پروژه Grand Challenge Mutographs نشان داده‌اند که برخی از امضاهای موتاسیون ژنتیکی مرتبط با مصرف موادی مانند تنباکو یا قرار گرفتن در معرض نور فرابنفش می‌تواند در بافت‌های مختلف بدن دیده شود و به توسعه سرطان منجر شود.
انواع سرطان فرج کدامند؟
انواع مختلفی از سرطان‌های فرج وجود دارد که هرکدام از سلول‌های متفاوتی آغاز می‌شوند. انواع سرطان مهبل طبق تحقیقات کارشناسان به شرح زیر است:
کارسینوم سلول سنگفرشی
این نوع، شایع‌ترین نوع سرطان فرج است و تقریبا ۹۰ درصد موارد را تشکیل می‌دهد. کارسینوم سلول سنگفرشی از سلول‌های مسطح و نازکی که سطح فرج را می‌پوشانند شروع میشود. این نوع سرطان به تدریج رشد می‌کند و در مراحل اولیه ممکن است تنها تغییرات پوستی یا زخم‌های کوچک ایجاد کند که بهبود نمی‌یابند. معمولا درمان این نوع شامل جراحی برای حذف توده سرطانی است و در موارد پیشرفته‌تر ممکن است نیاز به پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی وجود داشته باشد.
ملانوم مخاطی فرج
ملانوم مخاطی که بین ۲ تا ۴ درصد از کل سرطان‌های فرج را شامل میشود، در سلول‌های تولیدکننده رنگدانه ملانین در فرج شروع میشود. این نوع سرطان بسیار تهاجمی است و به سرعت می‌تواند به سایر بخش‌های بدن گسترش یابد. به دلیل رشد سریع و پیچیدگی درمانی، ملانوم فرج به مراقبت‌های پزشکی تخصصی‌تر نیاز دارد. معمولا درمان شامل جراحی و در برخی موارد، ایمنی‌درمانی یا شیمی‌درمانی است.
آدنوکارسینوم فرج
این نوع از سرطان فرج از سلول‌های غده‌ای که مخاط تولید می‌کنند، آغاز میشود و شیوع کمتری نسبت به کارسینوم سلول سنگفرشی دارد. آدنوکارسینوم معمولا در غدد بارتولین یا سایر غدد فرج شکل می‌گیرد. درمان آن بسته به مرحله بیماری ممکن است شامل جراحی یا پرتودرمانی باشد.
سارکوم فرج
این نوع سرطان بسیار نادر است و از بافت‌های زیرین مانند ماهیچه‌ها یا چربی‌ها منشا می‌گیرد. سارکوم‌ها به‌سرعت رشد می‌کنند و معمولا نسبت به دیگر انواع سرطان فرج تهاجمی‌تر هستند. درمان این نوع سرطان معمولا به جراحی و گاهی شیمی‌درمانی نیاز دارد. به دلیل نادر بودن این نوع سرطان، مطالعات کمتری روی آن انجام شده است، اما نتایج نشان داده‌اند که تشخیص زودهنگام برای کنترل آن حیاتی است.
علائم سرطان فرج چیست؟
علائم این سرطان ممکن است به تدریج ظاهر شوند و بسته به مرحله و نوع سرطان، متفاوت باشند. یکی از شایع‌ترین نشانه‌ها، خارش مداوم و شدید در ناحیه فرج است که معمولا با تغییرات پوستی همراه است، مانند ضخیم شدن یا تغییر رنگ پوست. برخی افراد ممکن است برآمدگی‌های کوچک یا زخم‌هایی را تجربه کنند که به‌طور طبیعی بهبود نمی‌یابند. این زخم‌ها می‌توانند شبیه به زگیل یا تاول باشند و ممکن است دردناک یا حساس به لمس باشند.
یکی دیگر از علائم مهم این سرطان، خونریزی یا ترشح غیرطبیعی از ناحیه تناسلی است که به چرخه قاعدگی مرتبط نیست. همچنین، برخی زنان ممکن است احساس سوزش یا درد هنگام ادرار داشته باشند که می‌تواند به دلیل گسترش سرطان به بافت‌های اطراف باشد. در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است غدد لنفاوی نزدیک کشاله ران نیز متورم و دردناک شوند. تحقیقاتی مانند مطالعه انجام شده توسط مرکز MD Anderson نشان داده است که این علائم می‌توانند به راحتی با دیگر مشکلات رایج تناسلی اشتباه گرفته شوند، و به همین دلیل تشخیص اولیه اغلب به تاخیر می‌افتد. پزشکان توصیه می‌کنند که هرگونه تغییر غیرطبیعی در پوست یا احساس ناحیه فرج باید به سرعت مورد بررسی قرار گیرد تا از گسترش بیماری جلوگیری شود.
علت های سرطان فرج
علت‌های سرطان فرج هنوز به‌طور کامل روشن نیستند، اما تحقیقات نشان می‌دهند که عوامل مختلفی می‌توانند خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهند.
- ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) از عوامل اصلی دخیل در سرطان فرج است. حدود ۷۰ درصد از موارد سرطان سلول سنگفرشی فرج به این ویروس مرتبط است، به‌ویژه گونه‌های پرخطر این ویروس مانند HPV نوع ۱۶ و ۱۸. این ویروس می‌تواند باعث تغییرات ژنتیکی در سلول‌های سطح فرج شده که در نهایت به سرطان منجر میشود.
- یکی دیگر از عوامل موثر بیماری لیکن اسکلروزوس است که یک بیماری مزمن پوستی است و می‌تواند به التهاب و تغییرات پوستی در ناحیه فرج منجر شود. این بیماری عمدتا در زنان مسن‌تر مشاهده میشود و در صورت عدم درمان می‌تواند به سرطان تبدیل شود. همچنین، زنان مبتلا به نئوپلازی ولو (VIN) که یک تغییرات پیش سرطانی در سلول‌های سطح فرج است، نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان فرج هستند.
- سیگار کشیدن نیز به‌عنوان یکی از عوامل خطر اصلی در ایجاد سرطان فرج شناخته شده است. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار می‌توانند باعث تغییرات ژنتیکی در سلول‌های فرج شوند و خطر سرطان را افزایش دهند. سیستم ایمنی ضعیف، چه به دلیل ابتلا به بیماری‌هایی مانند HIV یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی پس از پیوند اعضا، نیز احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهد.
- سن بالا و یائسگی از علت‌های ابتلا به سرطان مهبل هستند. زنانی که بالای ۶۵ سال دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان فرج قرار دارند. علاوه بر این، سابقه تست پاپ اسمیر غیرطبیعی نیز می‌تواند نشان‌دهنده وجود ریسک بالاتر برای برخی از انواع سرطان‌های ناحیه تناسلی باشد.
سرطان فرج چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص سرطان فرج از چندین روش تخصصی و دقیق بهره می‌برد که هدف آن شناسایی تغییرات غیرطبیعی در سلول‌های فرج و تعیین میزان گسترش سرطان است. در ابتدا، پزشک متخصص با گرفتن شرح حال کامل، به بررسی سابقه پزشکی شما از جمله بیماری‌های قبلی، شرایط خانوادگی و درمان‌های قبلی می‌پردازد. سپس با انجام معاینه فیزیکی، ناحیه فرج و لگن را به دقت بررسی می‌کند تا وجود هر گونه تغییر مشکوک یا توده‌های غیرطبیعی را شناسایی کند.
یکی از مهم‌ترین ابزارها در تشخیص دقیق‌تر سرطان فرج، کولپوسکوپی است. در این روش، پزشک با استفاده از دستگاهی به نام کولپوسکوپ که دارای لنزهای بزرگ‌نمایی است، ناحیه فرج را با دقت بیشتری بررسی می‌کند. در این معاینه، از محلول‌هایی مانند اسید استیک برای برجسته کردن نواحی تغییر یافته استفاده میشود. این روش به پزشک اجازه می‌دهد تا هر گونه تغییرات پوستی و سلولی را بهتر مشاهده کرده و تصمیم‌گیری کند که آیا نیاز به بیوپسی هست یا خیر.
بیوپسی به معنای برداشتن یک نمونه کوچک از بافت مشکوک برای بررسی دقیق‌تر در آزمایشگاه است. در این روش، پزشک با استفاده از ابزارهایی خاص نمونه‌برداری می‌کند و این نمونه تحت بررسی میکروسکوپی قرار می‌گیرد تا وجود سلول‌های سرطانی یا پیش‌سرطانی تأیید شود. این تنها روش قطعی برای تشخیص سرطان فرج است. اگر ناحیه مورد نظر کوچک باشد، ممکن است کل بافت مشکوک با جراحی برداشته شود. تست پاپ اسمیر نیز یکی دیگر از ابزارهای تشخیصی مهم است که به‌طور خاص برای شناسایی تغییرات سلولی در ناحیه دهانه رحم و فرج به کار می‌رود. در کنار این تست، بررسی برای وجود ویروس HPV که با سرطان فرج مرتبط است، انجام میشود. این تست‌ها می‌توانند به تشخیص زودهنگام سرطان‌های مرتبط با HPV کمک کنند.
در مواردی که نیاز به بررسی بیشتر وجود دارد، آزمایش‌های تصویربرداری مانند CT اسکن، MRI و PET اسکن به کار می‌روند تا میزان گسترش سرطان به سایر نواحی بدن بررسی شود. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا به طور دقیق‌تر ببیند که آیا سرطان به اندام‌های داخلی یا غدد لنفاوی گسترش یافته است یا خیر. برای بررسی گسترش سرطان به غدد لنفاوی، بیوپسی غدد لنفاوی نگهبان انجام میشود. در این روش، غدد لنفاوی نزدیک ناحیه سرطان مورد بررسی قرار می‌گیرند تا ببینند آیا سلول‌های سرطانی به آن‌ها رسیده‌اند یا خیر. این تست برای تعیین مرحله سرطان و برنامه‌ریزی درمانی دقیق بسیار مهم است.
درمان و پیشگیری از سرطان فرج
درمان سرطان فرج حتما باید تحت نظارت یک پزشک حاذق صورت بگیرد. شما نیز به نوبه خود می‌توانید با پیشگیری از آن تا حد زیادی از ابتلا به این بیماری جلوگیری کنید. در ادامه راه‌هایی برای پیشگیری این بیماری شرح خواهیم داد و برخی از درمان‌ها را نیز بررسی می‌کنیم:
پیشگیری از سرطان فرج
واکسیناسیون HPV
ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از عوامل اصلی در ایجاد سرطان فرج است. دریافت واکسن HPV می‌تواند به‌طور قابل توجهی خطر ابتلا به این سرطان را کاهش دهد، به ویژه اگر در سنین جوانی قبل از قرار گرفتن در معرض این ویروس تزریق شود.
اجتناب از سیگار کشیدن
سیگار کشیدن یکی دیگر از عوامل خطرساز مهم برای سرطان فرج است. ترک سیگار یا جلوگیری از شروع آن می‌تواند به کاهش قابل توجه خطر ابتلا به این سرطان کمک کند.
معاینات منظم
برای زنانی که دارای عوامل خطر بالایی هستند، معاینات منظم و پاپ اسمیر می‌تواند به تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی کمک کند و از پیشرفت به مرحله سرطان جلوگیری کند. تشخیص زودهنگام می‌تواند شانس موفقیت درمان را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
درمان سرطان فرج
سرطان فرج نیز مانند سایر انواع کنسر، روش‌هایی برای درمان دارد که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:
جراحی
جراحی اصلی‌ترین روش درمان سرطان فرج است و معمولا بسته به مرحله سرطان، نوع و محل دقیق آن، از انواع مختلفی از جراحی‌ها استفاده میشود. یکی از روش‌های رایج، برداشتن موضعی گسترده است که شامل حذف توده سرطانی به همراه مقداری از بافت سالم اطراف آن است تا از گسترش سرطان جلوگیری شود. در موارد شدیدتر، جراحی‌های بزرگ‌تری مانند ولوکتومی یا ولوکتومی رادیکال انجام میشود که ممکن است نیاز به برداشتن بخش‌های وسیعی از فرج و حتی غدد لنفاوی نزدیک داشته باشد. در بعضی موارد، جراحی لیزر نیز برای از بین بردن ضایعات کوچک و سطحی به کار می‌رود.
پرتودرمانی
پرتودرمانی با استفاده از انرژی اشعه ایکس یا دیگر پرتوها، سلول‌های سرطانی را هدف قرار داده و نابود می‌کند. این روش ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن توده‌های بزرگتر استفاده شود یا پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده به کار رود. پرتودرمانی داخلی و پرتودرمانی خارجی دو نوع اصلی از این روش هستند که بسته به محل و اندازه تومور انتخاب می‌شوند.
شیمی درمانی
شیمی‌درمانی اغلب در موارد پیشرفته‌تر سرطان فرج مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش شامل داروهایی است که یا از طریق ورید تزریق می‌شوند یا به صورت قرص خورده می‌شوند تا سلول‌های سرطانی را در کل بدن هدف قرار دهند. شیمی‌درمانی معمولاً همراه با پرتودرمانی استفاده میشود تا اثربخشی آن بیشتر شود، به ویژه زمانی که سرطان به غدد لنفاوی یا سایر نواحی بدن گسترش یافته باشد.
درمان هدفمند و ایمونوتراپی
درمان هدفمند و ایمونوتراپی به عنوان روش‌های جدیدتری در درمان سرطان فرج مطرح شده‌اند. در درمان هدفمند، داروهایی به کار می‌رود که مولکول‌های خاصی در سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهند تا آن‌ها را از بین ببرند. ایمونوتراپی با تقویت سیستم ایمنی بدن به آن کمک می‌کند تا سلول‌های سرطانی را شناسایی کرده و نابود کند. این روش‌ها به ویژه در موارد پیشرفته سرطان که به درمان‌های سنتی پاسخ نداده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کلام آخر
سرطان فرج یک نوع نادر از سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان است که معمولا در ناحیه فرج بروز می‌کند و بیشتر در زنان مسن‌تر دیده میشود، هرچند عوامل دیگری مانند عفونت با ویروس HPV، سیگار کشیدن و ضعف سیستم ایمنی نیز می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. این سرطان به دلیل تغییرات سلولی در ناحیه فرج رخ می‌دهد و اگر زود تشخیص داده شود، قابل درمان است. روش‌های درمانی شامل جراحی، پرتودرمانی، و در موارد پیشرفته‌تر، شیمی‌درمانی و ایمونوتراپی است. پیشگیری از طریق واکسیناسیون HPV و انجام معاینات منظم می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.