رفلاکس معده در دوران پریودی یکی از مشکلات گوارشی است که بسیاری از زنان ممکن است با آن مواجه شوند، اما اغلب نادیده گرفته می‌شود. تغییرات هورمونی در طول این دوره می‌تواند علائمی مانند سوزش سر دل و سوء‌هاضمه را تشدید کند و باعث ناراحتی زیادی شود. این مقاله از تافته به بررسی دقیق علل رفلاکس معده در زمان قاعدگی می‌پردازد و همچنین راهکارهای موثری برای پیشگیری و مدیریت آن ارائه می‌دهد. اگر شما هم در دوران پریودی این علائم را تجربه می‌کنید، مطالعه این مقاله می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر با این مشکل کنار بیایید و راه حل‌های مناسبی پیدا کنید.
رفلاکس معده در پریودی چیست؟
رفلاکس معده در دوران پریودی به دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد. در این دوره، استروژن و پروژسترون که هورمون‌های اصلی تنظیم‌کننده چرخه قاعدگی هستند، دچار نوسان می‌شوند. این نوسانات می‌تواند به کاهش قدرت اسفنکتر تحتانی مری منجر شود که در حالت عادی از بازگشت اسید معده به مری جلوگیری می‌کند.
وقتی این عضله ضعیف می‌شود، اسید معده به راحتی به سمت مری بازمی‌گردد و احساس سوزش در قفسه سینه یا گلو ایجاد می‌کند. بر اساس مطالعه‌ای که در BMC Gastroenterology منتشر شده است، این علائم گوارشی به خصوص در فاز لوتئال، یعنی روزهای منتهی به قاعدگی، بیشتر مشاهده می‌شود. این پدیده به این صورت عمل می‌کند که پروژسترون به‌طور خاص روی عضلات صاف دستگاه گوارش تاثیر می‌گذارد و ممکن است سرعت تخلیه معده را کاهش دهد، که خود باعث افزایش احتمال رفلاکس می‌شود. علاوه بر این، استرس و نگرانی‌هایی که بسیاری از زنان در این دوره تجربه می‌کنند، می‌تواند علائم رفلاکس را تشدید کند، چرا که استرس باعث افزایش ترشح اسید معده و تضعیف بیشتر اسفنکتر تحتانی مری می‌شود.
انواع رفلاکس معده
رفلاکس معده در اشکال مختلفی رخ می‌دهد و هر نوع آن می‌تواند علائم متفاوتی ایجاد کند. دو نوع اصلی رفلاکس معده که بیشتر شناخته‌شده هستند؛ عبارتند از رفلاکس معده کلاسیک (GERD) و رفلاکس معده حلقی-حنجره‌ای (LPR):
- رفلاکس معده کلاسیک (GERD) زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده به سمت مری بازگردد، اما به حلق نمی‌رسد. علائم این نوع رفلاکس شامل سوزش سر دل و بازگشت اسید به مری است. این نوع رفلاکس معمولا بعد از خوردن غذاهای سنگین یا خوابیدن پس از غذا خوردن بیشتر می‌شود و می‌تواند در طولانی مدت باعث مشکلات جدی مانند التهاب مری، تنگی مری و حتی بافت‌های پیش سرطانی مانند مری بارِت شود.
- رفلاکس حلقی-حنجره‌ای (LPR) یا همان رفلاکس پنهان، کمتر شایع است و برخلاف رفلاکس کلاسیک، معمولا سوزش سر دل ندارد و تشخیص آن دشوارتر است. در این نوع رفلاکس، اسید معده به حنجره و حلق بازمی‌گردد و باعث علائمی مانند گرفتگی صدا، سرفه مزمن، التهاب حنجره و احساس گیر کردن چیزی در گلو می‌شود. این رفلاکس حتی می‌تواند به مشکلات تنفسی، خرابی دندان و در موارد شدیدتر، سرطان حنجره منجر شود. این نوع رفلاکس اغلب بدون علائم مشخصی از قبیل سوزش سر دل رخ می‌دهد، به همین دلیل به آن خاموش می‌گویند و اغلب با عوارض دیگری مانند آلرژی یا سینوزیت اشتباه گرفته می‌شود.
علت رفلاکس معده در پریودی
رفلاکس معده در پریودی ممکن است به علل مختلفی رخ دهد. در ادامه برخی از این علت‌ها را شرح خواهیم داد:
نوسانات هورمونی و نقش پروژسترون
در طول چرخه قاعدگی، تغییرات هورمونی به ویژه در سطح پروژسترون، اصلی‌ترین دلیل رفلاکس معده است. پروژسترون در نیمه دوم چرخه قاعدگی به اوج خود می‌رسد و اثر آرامش‌بخش بر عضلات صاف بدن از جمله اسفنکتر تحتانی مری (LES) دارد. این اسفنکتر مسئول جلوگیری از بازگشت اسید معده به مری است. زمانی که پروژسترون باعث کاهش قدرت این عضله می‌شود، اسید معده به راحتی می‌تواند به سمت مری حرکت کند و سوزش سر دل یا همان رفلاکس را ایجاد کند. این مسئله به خصوص در روزهای منتهی به قاعدگی بیشتر دیده می‌شود.
افزایش ترشح پروستاگلاندین‌ها
پروستاگلاندین‌ها، واسطه‌های شیمیایی هستند که در دوران قاعدگی به‌طور طبیعی ترشح می‌شوند تا به جدا شدن دیواره رحم کمک کنند. اما این مواد شیمیایی علاوه بر تاثیرات بر رحم، بر دستگاه گوارش نیز اثر می‌گذارند. پروستاگلاندین‌ها باعث شل شدن عضلات صاف دستگاه گوارش می‌شوند، از جمله اسفنکتر تحتانی مری، که نتیجه آن افزایش احتمال رفلاکس معده است. این عامل باعث می‌شود زنان در دوران پریودی بیشتر با مشکلات گوارشی مانند رفلاکس معده مواجه شوند.
تغییرات رژیم غذایی و هوس‌های غذایی
بسیاری از زنان در طول دوران قاعدگی دچار تغییرات در عادات غذایی می‌شوند. به عنوان مثال، هوس خوردن غذاهای تند، چرب یا شیرین در این دوران بیشتر است. این تغییرات می‌تواند معده را تحریک کند و رفلاکس معده را تشدید نماید. غذاهای چرب و سنگین نیز به دلیل زمان بیشتری که برای هضم نیاز دارند، ممکن است به افزایش فشار معده منجر شوند و بازگشت اسید به مری را تسریع کنند. مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار مانند قهوه نیز می‌تواند علائم رفلاکس را بدتر کند.
نفخ و احتباس آب
در دوران قاعدگی، بسیاری از زنان دچار نفخ و احتباس آب می‌شوند که می‌تواند فشار داخل شکم را افزایش دهد. افزایش فشار داخل شکم می‌تواند باعث فشار آوردن بر معده و در نتیجه بازگشت محتویات معده به مری شود. این مسئله باعث افزایش علائم رفلاکس معده و سوزش سر دل می‌شود. تغییرات هورمونی نیز می‌تواند این علائم را تشدید کند و احساس ناراحتی در ناحیه شکم و قفسه سینه را به وجود آورد.
استرس و اضطراب
در دوران پریودی، نوسانات هورمونی ممکن است باعث افزایش سطح استرس و اضطراب شود. استرس می‌تواند تاثیرات منفی بر دستگاه گوارش داشته باشد و تولید اسید معده را افزایش دهد. زمانی که سطح اسید معده بیشتر می‌شود و همزمان اسفنکتر تحتانی مری ضعیف‌تر عمل می‌کند، احتمال بازگشت اسید و بروز رفلاکس افزایش پیدا می‌کند. به همین دلیل است که بسیاری از زنان در دوران قاعدگی نه تنها به دلیل عوامل فیزیکی بلکه به‌خاطر فشارهای روحی و روانی نیز رفلاکس معده را تجربه می‌کنند.
پیشگیری از رفلاکس معده در پریودی
برای پیشگیری از رفلاکس معده در دوران پریودی، رعایت تغییرات سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی از موثرترین راهکارها است. یکی از مهم‌ترین نکات، اجتناب از خوردن غذاهای محرک مانند کافئین، نوشابه، غذاهای تند و چرب، مرکبات و شکلات است. این مواد می‌توانند اسفنکتر تحتانی مری را تضعیف کرده و باعث بازگشت اسید معده به مری شوند. مطالعات نشان می‌دهند که زنانی که به این نوع غذاها کمتر تمایل دارند، علائم رفلاکس کمتری را تجربه می‌کنند.
خوردن وعده‌های کوچک‌تر و اجتناب از مصرف غذا قبل از خواب نیز اهمیت بسیاری دارد. این تغییر می‌تواند فشار معده را کاهش دهد و به جلوگیری از بازگشت اسید کمک کند. توصیه می‌شود حداقل دو تا سه ساعت قبل از خواب غذای سنگین مصرف نشود. مطالعه‌ای که در JAMA Internal Medicine منتشر شده نشان می‌دهد که رعایت این اصول می‌تواند تا ۳۷ درصد از موارد رفلاکس معده جلوگیری کند. حفظ وزن سالم و اجتناب از افزایش وزن هم نقش مهمی در کاهش علائم رفلاکس دارد، چرا که چربی‌های اضافی می‌توانند به شکم فشار وارد کرده و باعث تشدید رفلاکس شوند.
همچنین، استفاده از یک بالش بلند هنگام خواب باعث می‌شود سر بالاتر از معده قرار گیرد و بازگشت اسید به مری کاهش یابد. فعالیت بدنی منظم و ملایم، مانند پیاده‌روی یا یوگا، نیز به کاهش استرس و بهبود عملکرد هضم کمک می‌کند، که این عوامل به نوبه خود احتمال بروز رفلاکس را کاهش می‌دهند.
علائم خطرناک رفلاکس معده در پریودی
در برخی موارد، این علائم ممکن است شدت پیدا کنند و به نشانه‌های جدی‌تری از یک مشکل بزرگ‌تر تبدیل شوند. در این صورت، مراجعه به پزشک ضروری است. علائمی مانند درد شدید قفسه سینه که به دست یا فک سرایت می‌کند، یا تنگی نفس، ممکن است نشان‌دهنده یک وضعیت اضطراری قلبی باشند که نباید نادیده گرفته شوند.
اگر علائم رفلاکس بیش از دو بار در هفته تکرار شود یا با مصرف داروهای بدون نسخه بهبود نیابد، این می‌تواند نشانه‌ای از ابتلا به بیماری رفلاکس معده‌ای-مروی (GERD) باشد که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. مشکلاتی مانند مشکل در بلع، احساس گیر کردن غذا در گلو، تهوع یا استفراغ مداوم، کاهش وزن غیرقابل توجیه یا وجود خون در استفراغ یا مدفوع که ممکن است به شکل مدفوع تیره و قیری باشد از جمله علائمی هستند که نیازمند مراجعه فوری به پزشک هستند.
بیماری GERD می‌تواند به مشکلات جدی مانند التهاب مری (ازوفاژیت)، بارِت مری (تغییرات پیش‌سرطانی در بافت مری) یا تنگی مری منجر شود که بلع غذا را دشوار می‌کند. همچنین در برخی موارد، اسید معده می‌تواند به گلو و حتی دستگاه تنفسی نفوذ کند و باعث مشکلاتی مانند سرفه مزمن، خشونت صدا یا حتی آسم شود. در چنین شرایطی، پزشک ممکن است داروهای قوی‌تر یا حتی جراحی را برای درمان توصیه کند.
کلام آخر
رفلاکس معده در دوران پریودی عمدتا به دلیل تغییرات هورمونی مانند افزایش پروژسترون و کاهش تونوس اسفنکتر تحتانی مری رخ می‌دهد. این نوسانات هورمونی می‌تواند منجر به بازگشت اسید معده به مری یا حتی حلق و حنجره شود، که علائمی مانند سوزش سر دل، سرفه مزمن و گرفتگی صدا را ایجاد می‌کند. برای پیشگیری از این مشکل، مصرف غذاهای کوچک‌تر، اجتناب از خوردن غذاهای تند، چرب و کافئین‌دار و همچنین عدم مصرف غذا قبل از خواب توصیه می‌شود. همچنین، حفظ وزن سالم و اجتناب از پوشیدن لباس‌های تنگ می‌تواند به کاهش علائم رفلاکس کمک کند. در صورت تشدید علائم یا عدم پاسخ به درمان‌های خانگی، مشاوره با پزشک ضروری است.