آندومتریوز یک بیماری نسبتا شایعی رحمی در خانم‌ها است که معمولا با دردهای شدید پریود و خونریزی‌های سنگین همراه است. خانم‌هایی که مبتلا به آندومتریوز هستند، دردهای شدیدی را تجربه می‌کنند و در بیشتر مواقع، در دوره پریود نمی‌توانند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهند. البته، این شدت درد، در همه مبتلایان به اندومتریوز دیده نمی‌شود. برای درمان و کاهش درد آندومتریوز، روش‌های درمان مختلفی وجود دارد که باید زیر نظر پزشک آغاز شده و نتیجه مورد نظر دریافت شود.
آشنایی با آندومتریوز
آندومتریوز یک نوع اختلال رحمی است که به سبب آن، بافت داخلی رحم، در خارج از رحم رشد می‌کند و به یک توده یا کیست خوش خیم تبدیل می‌شود. توده آندومتریوز می‌تواند در لوله‌های فالوپ، روده، تخمدان و بافت پوشاننده لگن رشد کند. در واقع، رحم در سیکل قاعدگی، یک بافت در دیواره‌های خودش می‌سازد تا آمادگی کامل برای بارداری داشته باشد. زمانی که بارداری انجام نمی‌شود، این دیواره ریزش پیدا می‌کند و از طریق واژن به شکل خونریزی پریود دفع می‌شود. حالا، تصور کنید که بافت داخل رحمی، خارج از رحم رشد کرده و به مرور زمان متلاشی شود. در این شرایط چه اتفاقی می‌افتد؟
متلاشی شدن بافت داخل رحمی، در خارج از رحم، باعث ایجاد چسبندگی رحم می‌شود و آسیب‌های دیگری هم به بدن وارد می‌کند. معمولا آندومتریوز در مراحل اولیه که سایز کوچکی دارد، هیچ علائمی از خود نشان نمی‌دهد. هر چه توده بزرگ‌تر می‌شود، درد و علائم آن نیز افزایش می‌یابد. معمولا خانم‌های مبتلا به اندومتریوز، خونریزی شدید و سنگینی را در دوره‌های پریود خود تجربه می‌کنند.
به طور کلی، هیچ درمان قطعی برای از بین بردن آندومتریوز وجود ندارد ولی مبتلایان، با کنترل رشد اندومتریوز، می‌توانند درد را کاهش داده و رشد آن را متوقف کنند. درمان‌های مختلفی برای این بیماری وجود دارد. درمان‌هایی مانند عمل جراحی و لاپاراسکوپی برای از بین بردن آندومتریوز مناسب هستند ولی درصد موفقیت آنها تقریبی است و ممکن است که بعد از عمل، اندومتریوز مجددا رشد کند. پس، بهترین روش درمان، کنترل و کاهش دردهای ناشی از اندومتریوز است.
علائم مهم ابتلا به آندومتریوز
یکی از مهم‌ترین سوالات خانم‌ها، درباره آندومتریوز، علائم ابتلا به آن است. به نظر شما، از روی چه علائمی می‌توان ابتلا به اندومتریوز را تشخیص داد؟ به طور کلی، چند علائم برای این بیماری وجود دارد ولی نظر قطعی، باید توسط پزشک با کمک انجام سونوگرافی و آزمایشات مختلف اعلام شود.
درد شدید قاعدگی
یکی از مهم‌ترین علائم آندومتریوز، درد شدید در پریود و خونریزی سنگین است. دلیل این درد شدید، خونریزی بافت اندومتریوز است که در خارج از رشد کرده است. با خونریزی این بافت‌ها، احساس درد و تورم در فرد احساس می‌شود. به همین دلیل، معمولا خانم‌هایی که مبتلا به آندومتریوز هستند، حتی با مصرف مسکن هم درد آنها تسکین پیدا نمی‌کند.
البته، این درد شدید در همه خانم‌هایی که مبتلا به آندومتریوز هستند، دیده نمی‌شود. بسیاری از مبتلایان به آندومتریوز، اصلا پریود سنگین همراه با درد شدیدی ندارند ولی در مقابل، برخی دیگر از خانم‌ها، درد شدید را تجربه می‌کنند.
احساس درد در قسمت‌های مختلف بدن
معمولا افراد مبتلا به آندومتریوز، درد گاه و بی‌گاهی را در نواحی مختلف بدن مانند لگن احساس می‌کنند. گاهی این درد به شکل تیر کشیدن است و تنها در نقاط خاصی از بدن احساس می‌شود. گاهی دیگر، درد در قسمت‌های مختلفی احساس می‌شود. اگر این دردها را تجربه می‌کنید، آنها را جدی بگیرید و حتما به پزشک مراجعه کنید.
رابطه جنسی دردناک
یکی دیگر از شایع‌ترین علائم ابتلا به آندومتریوز، درد در هنگام برقراری رابطه جنسی است. معمولا در خانم‌هایی که اندومتریوز بزرگ‌تری دارند، این درد احساس می‌شود. درد در هنگام رابطه جنسی یا درد بعد از رابطه جنسی، از علائم این بیماری است.
بروز مشکلات گوارشی
در برخی شرایط، خانم‌های مبتلا به آندومتریوز، دچار دردها و مشکلات گوارشی می‌شوند. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:
- اسهال
- نفخ
- یبوست
- حالت تهوع
معمولا این مشکلات گوارشی، در هنگام نزدیک شدن به دوره پریود یا در طول خونریزی، بیشتر می‌شود و فرد درد بیشتری را توسط این مشکلات تجربه می‌کند.
عدم بارداری
یکی دیگر از مهم‌ترین علائم آندومتریوز، عدم بارداری است. معمولا به خانم‌هایی که مبتلا به آندومتریوز هستند، پیشنهاد می‌شود که در سنین جوانی و هر چه سریع‌تر، باردار شوند. چون در این صورت، احتمال از بین رفتن آندومتریوز نیز وجود دارد. در غیر این صورت، اگر سریع‌تر برای بارداری اقدام نشود، احتمال نابارور شدن فرد وجود دارد.
در ادامه، باید یادآور شویم که بسیاری از مبتلایان به اندومتریوز، هیچ علائم خاصی ندارند و درد خاصی را تجربه نمی‌کنند. پس، برای اطمینان از سلامتی خود، بهترین کار انجام چکاپ‌های سالانه است.
دردهای شایع اندومتریوز
همان‌طور که اشاره کردیم، بسیاری از مبتلایان به آندومتریوز دردهای متفاوتی را در نواحی مختلف بدن تجربه می‌کنند. به همین دلیل، نمی‌توان درد خاصی را برای این دسته از افراد پیش‌بینی کرد. در ادامه به برخی از شایع‌ترین دردهای افراد مبتلا به اندومتریوز می‌پردازیم.
درد شکم و لگن
معمولا درد شکم و لگن در هنگام شروع قاعدگی و در هنگام خونریزی احساس می‌شود. در برخی شرایط، ممکن است که این درد چندین روز ادامه پیدا کند یا حتی با مصرف دارو نیز تسکین پیدا نکند. این درد میزان مختلفی دارد. در برخی از خانم‌ها، شدت آن خیلی زیاد است و برخی دیگر، درد کمتری را در این ناحیه احساس می‌کنند.
درد کمر
از آن‌جایی که رحم و تخمدان در نزدیکی کمر قرار دارند، ایجاد هر درد در این نواحی، باعث احساس کمر درد می‌شود. احساس درد در کمر، یکی از شایع‌ترین دردهای آندومتریوز مخصوصا در روزهای نزدیک به پریود است.
درد پا
احتمال اتصال آندومتریوز به اعصاب باسن، کشاله ران و پاها وجود دارد. از این رو، زمانی که به روزهای پریود نزدیک می‌شوید، ممکن است که درد در پاهای خود احساس کنید که ناشی از آندومتریوز است. در این شرایط، معمولا بیمار نمی‌تواند به سادگی راه رود و باید استراحت کامل داشته باشد.
داروهای التیام بخش درد آندومتریوز
انواع مختلفی دارو برای تسکین دردهای آندومتریوز وجود دارد. این داروها، نمی‌توانند آندومتریوز را درمان کنند و دردهای آن را کاهش می‌دهند. بهتر است که مصرف داروهای مسکن را با مشورت پزشک آغاز کنید. او ممکن است که چند نوع داروی مسکن را روی شما امتحان کرده و آن دارویی که بیشترین تاثیر را دارد، انتخاب کند. بسیاری از این داروها، نیازی به نسخه ندارند و برخی دیگر، تنها با ارائه نسخه پزشک قابل خریداری هستند.
مسکن‌ها
اگر علائم و دردهای خفیفی دارید، پزشک به شما داروهای مسکن را تجویز می‌کند. این داروهای شامل NSAIDs (ضدالتهاب غیراستروئیدی) هستند که باعث کاهش دردهای ناشی از آندومتریوز می‌شوند. برخی از این داروهای مسکن، شامل ایبوپروفن و ناپروکسن می‌شود. در شرایطی که درد ناشی از آندومتریوز شدیدتر باشد، داروهای قوی‌تری تجویز می‌شود. این مسکن‌های قوی‌تر، بدون نسخه پزشک قابل خریداری نیستند.
هورمون درمانی
اگر داروهای مسکن به اندازه کافی تاثیرگذار نباشند و درد بیمار را کاهش ندهند، از هورمون درمانی استفاده می‌شود. پزشکان داروهایی را تجویز می‌کنند که باعث کاهش هورمون استروژن تولید شده در بدن می‌شوند. برخی دیگر از داروهای هورمونی نیز از دوره قاعدگی جلوگیری می‌کنند. در این صورت، نواحی که تحت تاثیر آندومتریوز هستند، کمتر خونریزی می‌کنند و درد کمتری احساس می‌شود. این داروها، باعث کاهش التهاب، کاهش احتمال زخم و کیست تخمدان می‌شود.
شایع‌ترین هورمون‌هایی که پزشکان برای کاهش درد آندومتریوز تجویز می‌کنند، شامل قرص‌های ضدبارداری، پچ‌ها، رینگ‌های واژینال می‌شود. این روش‌های کاهش درد، همگی پیشگیری کننده از بارداری هستند و از هورمون استروژن و پروژسترون تشکیل شده‌اند. برخی از این داروها، تنها از هورمون پروژسترون تشکیل شده‌اند. این داروها نیز درد را کاهش می‌دهند. چرا که معمولا بیماران در هنگام مصرف این دارو، کمترین پریود را تجربه می‌کنند و درد ناشی از آندومتریوز آنها کم می‌شود.
داروهای هورمونی دیگری وجود دارد که بر هورمون آزادکننده گنادوتروپین‌ها (GnRH) تاثیر می‌گذارد. از آن‌جایی که این روش هورمون درمانی عوارض جانبی زیادی دارد و روی قلب و استخوان‌ها تاثیر می‌گذارد، پزشکان مصرف آن را در یک دوره ۶ ماهه محدود می‌کنند. این داروها به صورت اسپری بینی یا تزریقی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دانازول (دانوکرین)
دانازول یکی دیگر از داروهای هورمونی است که باعث جلوگیری از پریود می‌شود. در واقع، باعث جلوگیری از ترشح هورمون‌هایی می‌شود که خونریزی پریود را به همراه دارند. با مصرف این نوع از داروها، پریود کمتری را فرد بیمار تجربه می‌کند و به همین دلیل، دردهای آن کاهش می‌یابد. این دارو نیز مانند دیگر داروهای هورمونی، باعث جلوگیری از بارداری می‌شوند ولی اگر به هر دلیلی در هنگام مصرف این دارو، بارداری انجام شود، روی فرزند تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، ممکن است که فرزند دختر شما دچار برخی ویژگی‌های پسرانه شود.
به طور کلی، هورمون درمانی از طریق مصرف هر دارو یا تزریقی، عوارض جانبی مختص به خودش دارد. برخی از این عوارض شامل اضافه وزن، افسردگی، آکنه، رشد موهای زائد روی بدن و صورت، خونریزی نامنظم و تغییرات حالات روحی می‌شود. شما باید قبل از شروع این روش هورمون درمانی، با تمام عوارض آن آشنا باشید و همه آنها را از پزشک خود بپرسید. همچنین، باید بدانید که ممکن است پس از توقف مصرف دارو، دردها و علائم شما بیشتر شود. پس، لطفا با آگاهی کامل روش درمان خود آغاز کنید.
بازدارنده‌های آروماتاز
آروماتاز یک ماده شیمیایی است که باعث افزایش تولید هورمون استروژن در بدن می‌شود. حالا، زمانی که شما از بازدارنده‌های آروماتاز استفاده می‌کنید، آروماتاز مسدود می‌شود و تولید هورمون استروژن کاهش می‌یابد. این روش درمان یا در واقع دارو، برای درمان آندومتریوز مورد استفاده قرار می‌گیرد ولی استفاده از آن به صورت روزمره نیست. استفاده از آن باید تحت نظر پزشک و طبق تجویز او انجام شود. در برخی دیگر از مواقع نیز پزشکان، برای کاهش دردهای ناشی از اندومتریوز، هورمون درمانی به صورت «آف لیبل» را پیشنهاد می‌کنند. این نوع هورمون درمانی نیز تنها باید تا زمانی که قصد بارداری ندارید، انجام شود.
مراجعه به پزشک برای کاهش درد آندومتریوز
یکی از سوالات مهم خانم‌های مبتلا به آندومتریوز، زمان مناسب برای مراجعه به پزشک برای کاهش دردهای اندومتریوز است. بهترین زمان برای مراجعه به پزشک، مشاهده کوچک‌ترین درد یا نامنظمی پریود است. شما بلافاصله پس از مشاهده این علائم، باید به پزشک مراجعه کنید. هر چند، چکاپ سالانه زنان، باید هر ساله انجام شود. پس از مراجعه به پزشک و اطمینان از وجود آندومتریوز، او تشخیص می‌دهد که باید چه روش‌های درمانی دنبال شود.