علائم و درمان کمبود هورمون پروژسترون در بدن بانوان

هورمون‌های بدن حکم پیام‌رسان‌های بدن را داشته و نقش بسیار موثری در عملکرد بدن دارند. از خواب و انرژی افراد در بیداری گرفته تا هضم غذا، همه می‌توانند تحت تأثیر هورمون‌های بدن مدام تغییر کنند. هورمون پروژسترون یکی از دو هورمون جنسی زنان بوده که در تنظیم قاعدگی و حمایت از بارداری بانوان عملکرد تأثیرگذاری دارد. پروژسترون در تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی تولید شده و وظیفه دارد تا بدن زنان را برای بارداری آماده کرده و چرخه قاعدگی آن‌ها را تنظیم کند. برای اینکه به طور کامل‌تری با هورمون پروژسترون و نقش آن در بدن بانوان آشنا شوید، ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.

هورمون پروژسترون چیست؟

هورمون پروژسترون یک هورمون حیاتی است که اغلب توسط تخمدان‌ها در زنان تولید می‌شود. علاوه بر این غدد فوق کلیوی در زنان و مردان نیز به مقدار کم‌تری این هورمون را تولید خواهند کرد. اما نقش این هورمون مهم چیست؟ پروژسترون در موارد زیر کاربرد دارد:

• تنظیم چرخه قاعدگی
• تنظیم متابولیسم
• حفاظت از سیستم ایمنی بدن
• حمایت از بارداری
• تأثیرگذاری بر خلق و خو
• کمک به رشد سینه
• سلامت استخوان‌ها

جالب است بدانید که سطح هورمون پروژسترون در طول چرخه پریود در نوسان بوده و درست پس از تخمک‌گذاری به اوج خود خواهد رسید. زنان برای اینکه بتوانند یک بارداری سالم را تجربه کنند، به این هورمون نیاز دارند. پروژسترون با آماده‌سازی رحم و حمایت از لانه گزینی جنین شرایط یک بارداری بی‌خطر را برای زنان فراهم می‌کند.

پروژسترون هورمونی زنانه است یا مردانه؟

هورمونی که در نیمه دوم چرخه قاعدگی در زنان ترشح می‌شود، پروژسترون نام دارد که عملکرد اصلی این هورمون که عمدتاً در تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی تولید می‌شود، تنظیم کننده قاعدگی و آماده سازی بدن برای بارداری است و نقش مهمی در تولید مثل دارد. همچنین این هورمون به متوقف کردن تولید استروژن پس از تخمک‌گذاری نیز کمک می‌کند. به طور کلی پروژسترون هورمونی زنانه به شمار می‌آید اما مردان نیز به منظور تولید تستوسترون به سطح مطلوبی از این هورمون نیاز دارد که محل تولید هورمون پروژسترون در مردان در غدد فوق کلیوی و بیضه‌ها است.

تغییرات هورمون پروژسترون در بانوان

اندازه هورمون پروژسترون در زنان دائم در حال تغییر بوده و این مسئله تا حد زیادی به چرخه قاعدگی بستگی دارد. برای مثال در مرحله اول پریود، میزان پروژسترون در پایین‌ترین حالت خود بوده و اصولا نباید از ۰.۸۹ نانو گرم در میلی لیتر بیشتر شود. در صورتی که در زمان تخمک‌گذاری اندازه این هورمون تا ۲۵ – ۲ نانو گرم  در میلی لیتر نیز افزایش پیدا خواهد کرد. ضمن اینکه اگر بارداری اتفاق بیفتد، این افزایش سطح پروژسترون به مرور با رشد جنین ادامه‌دار خواهد شد.

افزایش هورمون پروژسترون در زنان

در دوران بارداری و بعد از تخمک گذاری به میزان قابل توجهی هورمون پروژسترون افزایش می‌یابد. زمانی که سطح پروژسترون بیش از حد افزایش یابد، می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی شود.

علائم فیزیکی پروژسترون بالا

حساس و متورم شدن سینه‌ها یکی از رایج‌ترین علائم پروژسترون بالا است. علت به وجود آن، تحریک رشد سلول‌های تولید کننده شیر در سینه‌ها توسط پروژسترون بوده و حتی اگر زنی باردار نباشد نیز می‌تواند این علایم را تجربه کند. همچنین از علائم شایع دیگر می‌توان به نفخ اشاره کرد. زیرا پروژسترون به حفظ مایعات در بدن کمک می‌کند.

اگر درگیر علائم پروژسترون بالا هستید حتماً به پزشک مراجعه کنید. آنها برای تعیین سطح هورمون شما آزمایش پروژسترون را انجام داده و به شما در تعیین علت کمک می‌کنند. دارو یا درمان‌های دیگر نیز ممکن است ضروری باشد. در بعضی موارد، برای کاهش سطح پروژسترون و علائم شما لازم به ذکر است که به جز موارد نادر مانند سرطان تخمدان یا آدرنال، افزایش پروژسترون  مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند.

علائم عاطفی پروژسترون بالا

علاوه بر علائم فیزیکی ذکر شده، بالا بودن سطح پروژسترون می‌تواند باعث تغییرات عاطفی نیز شود. بسیاری از زنان احساساتی نظیر اضطراب، بی قراری و افسردگی را زمانی تجربه می‌کنند که سطح پروژسترون آنها خیلی بالاست. این علائم می‌توانند به صورت جزئی تا شدید اتفاق بیفتند و در کیفیت زندگی بانوان تاثیرگذار باشند.

کیست تخمدان و اختلالات غدد فوق کلیوی می‌توانند باعث افزایش سطح پروژسترون شوند. در برخی موارد، بالا بودن سطح پروژسترون می‌تواند خبری از یک بیماری جدی‌تر، مثل بارداری مولار بدهد. در این یک وضعیت نادر اما خطرناک سلول‌های غیرطبیعی در جفت رشد می‌کنند و در صورت عدم درمان می‌تواند برای زندگی باشد.

کمبود هورمون پروژسترون

پروژسترون یک هورمون بسیار مهم برای زنان به شمار می‌آید که نقش مهمی در چرخه قاعدگی و آماده سازی رحم برای بارداری آنها را دارد. کمبود این هورمون شامل علائمی نظیر سردرد یا میگرن، تغییرات خلق و خو، بی نظمی در چرخه قاعدگی، مشکلات باروری، مشکلات خواب و غیره می‌شود. پایین بودن سطح پروژسترون در زنانی که باردار نیستند، ممکن است باعث خونریزی غیر طبیعی رحم شود. همچنین مشکلاتی نظیر دوره‌های نامنظم یا پریود نشدن در برخی از ماه‌ها نشانگر عملکرد ضعیف تخمدان و پایین بودن پروژسترون است.

علائم کمبود پروژسترون

کمبود پروژسترون در بدن به عنوان یک هورمون مهم و ضروری می‌تواند باعث ایجاد مشکلات متعددی شده و سلامتی فرد را به خطر بیندازد. این علائم و مشکلات در بدن بانوان بسیار بیشتر است؛ اما بخشی از آن‌ها بین دو جنس زن و مرد مشترک خواهد بود.

تشدید سندرم پیش از قاعدگی

سندرم پیش از قاعدگی (PMS) مجموعه‌ای از علائم احساسی و فیزیکی در بانوان است که روزهای منتهی به دوران پریودشان بروز پیدا می‌کند. حال اگر سطح پروژسترون از حالت نرمال خود کم‌تر باشد، فرد دوران PMS شدیدتری را تجربه خواهد کرد. یعنی چه؟ یعنی علائمی مثل نوسانات خلقی، افسردگی، حساسیت سینه‌ها، تحریک پذیری، نفخ و… را بیشتر احساس می‌کند.

نامنظم شدن سیکل‌های قاعدگی

پروژسترون نیمه دوم چرخه پریود را تنظیم می‌کند. حال اگر اندازه این هورمون در بدن فرد کم باشد، این مرحله ممکن است کوتاه‌تر از حالت عادی شده و چرخه پریود را از حالت منظم خود خارج کند. زنانی که دچار کمبود هورمون پروژسترون هستند ممکن است پریودهایی پشت سر هم یا با فاصله خیلی زیاد را تجربه کنند؛ طوری که زمان‌بندی آن‌ها قابل پیش بینی نباشد!

نوسانات خلقی

یکی از فواید پروژسترون اثرات آرام بخش آن است. وقتی سطح هورمون پروژسترون در بدن پایین باشد، فرد ممکن است دچار افزایش اضطراب، تحریک پذیری و نوسانات خلقی شود. احتمالا برای همین است که بعضی از بانوان در نیمه دوم چرخه قاعدگی خود (یعنی مرحله بعد از تخمک‌گذاری) دچار احساس بی‌ثباتی عاطفی خواهند شد.

خونریزی شدید در دوران پریود

هورمون استروژن به عنوان یکی دیگر از دو هورمون زنانه اصلی، وظیفه آماده‌سازی دیواره رحم را بر عهده دارد. پروژسترون نیز وظیفه دارد تا به تعادل اثر استروژن در پوشش رحم، کمک کند. حال اگر سطح پروژسترون در بدن زنان کاهش یابد، پوشش دیواره رحم به مراتب ضخیم‌تر شده و نتیجه آن چیزی نیست جز خونریزی‌های شدید‌تر و طولانی‌تر در دوران قاعدگی! استفاده از نوار بهداشتی ضخیم و مناسب در این شرایط ضروری خواهد بود. ضمن اینکه در صورت ادامه‌دار شدن باید به پزشک متخصص مراجعه شود.

خشکی واژن

پروژسترون یک هورمون مهم است که به حفظ سلامت پوشش واژن کمک کرده و تولید مخاط را تحریم می‌کند. پس طبیعی است که کمبود آن در بدن موجب خشکی واژن شود. ضمن اینکه احساس خشکی واژن در زنان ممکن است باعث درد و ناراحتی بیشتر در طول رابطه جنسی‌شان شود.

اختلالات خواب

پروژسترون پایین و عدم تعادل هورمونی می‌تواند الگوهای خواب افراد را مختلف کند. افرادی که از سطح پروژسترون پایینی برخوردار هستند ممکن است دچار بی‌خوابی شده و در طول شب چند بار از خواب بیدار شوند. این موضوع در نیمه دوم چرخه پریود بیشتر دیده می‌شود.

مشکل در بارداری

همانطور که در بخش‌های قبل گفتیم، هورمون پروژسترون وظیفه آماده سازی پوشش رحم زنان برای لانه گزینی جنین در دوران بارداری را بر عهده دارد. حال اگر اندازه این هورمون در بدن کم باشد، فرایند باردار شدن و حفظ بارداری با مشکلات بیشتری همراه خواهد بود. زنان در چنین شرایطی ممکن است توانایی نگهداری از جنین را نداشته و مجبور به سقط مکرر شوند.

هورمون پروژسترون و افسردگی

هورمون پروژسترون به عنوان هورمونی آرامبخش شناخته شده و صورتی که در سطوح بهینه تولید شود، می‌تواند اثری آرامبخش داشته باشد. ترشح نامنظم این هورمون می‌تواند نشانه‌هایی از بیماری روانی در فرد ایجاد کند. هنگام نوسان هورمون‌ها و کمبود هورمون آرامش، انواع افسردگی روزمره و همچنین تحریک پذیری، اضطراب، بی خوابی شبانه و اختلالات فکری به وجود می‌آید.

نقش هورمون پروژسترون در بارداری

در دوران فرزند آوری در صورت کافی نبودن پروژسترون در باردار شدن یا باردار ماندن مشکلاتی به وجود می‌آید و در صورت پایین بودن سطح این هورمون ممکن است رحم شما نتواند جنین را نگه دارد. این هورمون پوشش داخلی رحم را  ضخیم کرده و مانع از زایمان زودرس و سقط جنین می‌شود، پروژسترون با لانه گزینی موفق، یک محیط حمایتی برای جنین در حال رشد فراهم می‌کند.

چرا سطح پروژسترون در بدن پایین می‌آید؟

حالا که علائم کمبود پروژسترون را بررسی کردیم، نوبت آن است ببینیم چه مواردی باعث ایجاد این کمبود می‌شود؟ دلایل زیادی برای این مشکل وجود دارد، گاهی ممکن است مشکلات زمینه‌ای باعث تشدید آن شده یا حتی چند عامل مختلف با هم ترکیب شده و منجر به کاهش پروژسترون شده باشند. این دلایل عبارت‌اند از:

• سقط جنین
• یائسگی و سن زیاد
• مشکلات تخمک‌گذاری و بیماری‌های مربوط به تخمدان
• کم‌کاری تیروئید
• افزایش سطح کورتیزول در بدن که نشان‌دهنده استرس زیاد فرد است.
• افزایش هورمون پرولاکتین
• میزان کلسترول پایین بدن

درمان کمبود پروژسترون

اگر می‌خواهید باردار شوید، باید کمبود پروژسترون خود را به نحوی برطرف کنید. ضمن اینکه درمان این موضوع به برطرف شدن مشکلاتی مثل خونریزی‌های شدید، PMSهای شدید و… نیز کمک کرده و باعث حفظ سلامت بدن شما خواهد شد. اما چگونه؟ طبیعی‌ترین و ساده‌ترین راه‌های درمان کمبود هورمون پروژسترون عبارت‌اند از:

• مصرف غذاهایی که حاوی روی هستند، مثل صدف!
• افزایش مصرف ویتامین B و C
• تنظیم سطح استرس و دوری از اتفاقات، محیط‌ها و موقعیت‌های پرآشوب

در نهایت توجه داشته باشید که اگر علائم کمبود این هورمون را به شکل شدیدی در خود مشاهده می‌کنید، بهتر است حتماً به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

نتیجه‌گیری

تخمدان‌ها در بدن زنان بعد از انجام تخمک‌گذاری، شروع به تولید هورمون پروژسترون می‌کنند. در دوران بارداری نیز، جفت مقداری از این هورمون را تولید خواهد کرد. تولید این هورمون بنا به دلایل متعددی رخ می‌دهد. دلایلی مثل آمادگی پوشش رحم برای تخمک بارور شده، متوقف شدن تولید هورمون استروژن بعد از تخمک‌گذاری، تنظیم چرخه قاعدگی و جلوگیری از انقباض‌های رحم در دوره بارداری! برای همین است که تغییرات اندازه این هورمون در بدن می‌تواند مشکلات زیادی را به وجود آورده و سلامت فرد را به خطر بیندازد. اگر شما هم دچار مشکل کمبود پروژسترون هستید، پیش از هر اقدامی، آزمایش داده و بعد با مشورت پزشک خود برای درمان اقدام کنید.