بدن بانوان آناتومی حساس و پیچیده دارد. بانوان در طول زندگی خود با بیماری‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند که در صورت عدم درمان به‌موقع چالش‌های زیادی را به دنبال خواهد داشت. بسیاری از بانوان نسبت به مشکلات و بیماری‌های خود با بی‌تفاوتی عبور کرده و متأسفانه اقدامی در جهت بهبود آن‌ها نمی‌کنند. یکی از رایج‌ترین مشکلات بانوان که دغدغه زیادی برای آن‌ها ایجاد می‌کند خشکی واژن (Vaginal atrophy) است.
خشکی واژن به دلایل مختلف و در هر دوره سنی به‌خصوص در دوران یائسگی احتمال دارد ایجاد شود. به‌طورکلی خشکی واژن به معنای ایجاد التهاب و نازکی دیواره واژن است. گذراندن دوران بارداری، تجربه استرس زیاد و کاهش استروژن شایع‌ترین دلایل بروز خشکی واژن هستند. این مشکل علاوه بر احساس ناراحتی، سوزش و درد تأثیر زیادی در کیفیت زندگی و روابط جنسی شما دارد. با ما همراه باشید تا در این مقاله از تافته ضمن شناخت علت‌های متفاوت ایجاد خشکی در واژن راهکارهای مقابله با این چالش را نیز بررسی کنیم.
فهرست مطالب
فهرست مطالب
منظور از خشکی واژن چیست؟
واژن یک عضو مهم در بدن بانوان است و نقش مهمی در تولیدمثل و حفظ تعادل هورمونی دارد. دیواره داخلی واژن توسط یک‌لایه نازک و لغزنده پوشیده شده است. این مایع لغزنده یک محیط قلیایی و مناسب برای بقای اسپرم و انجام عمل لقاح ایجاد می‌کند. همچنین این لایه وظیفه محافظت از واژن در برابر آسیب‌های احتمالی را نیز دارد.
استروژن یک هورمون جنسی زنانه در بدن بانوان است. این هورمون نقش مهمی در حفظ سلامت و شادابی واژن دارد. همچنین این هورمون با ضخیم و نرم کردن دیواره داخلی واژن، آن را مرطوب و منعطف نگه می‌دارد. به شرایطی که میزان ترشحات طبیعی در بدن کاهش می‌یابد و دیواره واژن خشک و حساس می‌شود را خشکی واژن می‌گویند. کاهش میزان استروژن در بدن بعد از دوره یائسگی یکی از رایج‌ترین عوامل برای خشکی واژن محسوب می‌شود. این مشکل به دلایل مختلف و در هر سنی ایجاد می‌شود. بااین‌حال درمان‌های متعددی برای حل این مسئله وجود دارد.
خشکی واژن یک چالش سخت و حتی گاهی دردناک است توانایی تأثیر زیادی در زندگی روزمره افراد دارد. برای بانوان ابتلا به خشکی واژن مشکلاتی را در رابطه جنسی، ادرارکردن و حتی ورزش به همراه دارد. به طور طبیعی در ناحیه واژن یک مخاط و پوشش وجود دارد که این لایه‌نازک با کمک هورمون استروژن نقش مؤثری را در ضخیم نگه‌داشتن، خاصیت ارتجاعی و حفظ سلامت واژن ایفا می‌کند.
زمانی که بافت‌های واژن رطوبت خود را از دست بدهند و نازک شوند خشکی واژن رخ می‌دهد. فقدان رطوبت در ناحیه تناسلی بانوان موجب احساس درد و ناراحتی مخصوصاً در زمان رابطه جنسی می‌شود. بیشتر از همه بانوانی که در سنین یائسگی قرار دارند خشکی واژن را تجربه می‌کنند. در دوره یائسگی میزان استروژن به مقدار قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کند و همین مسئله موجب نازک و خشک‌شدن دیواره واژن می‌شود.
علت‌های مختلف خشکی واژن
قبل از هر چیز باید بدانید که کاهش میزان هورمون استروژن در بدن فقط به‌خاطر یائسه شدن نیست، بلکه دلایل متعددی توانایی اثرگذاری بر میزان رطوبت در واژن را دارند. این دلایل عبارت‌اند از:
- جراحی حذف تخمدان‌ها
- استفاده از داروهای مختلف ضد استروژن
- شیمی‌درمانی و رادیوتراپی برای درمان سرطان
- شیردهی و زایمان
علت‌های دیگر خشکی واژن به شرح زیر است:
مصرف داروهای مختلف
مصرف تعدادی از داروها زمینه‌ساز ایجاد خشکی در واژن است. مصرف داروهای ضدافسردگی علاوه بر ایجاد خشکی در واژن تأثیر زیادی در کاهش میل شما به برقراری رابطه نیز دارد. علاوه بر این‌ها تعدادی از داروهایی که در زمان سرماخوردگی مصرف می‌شوند؛ مانند دیفن هیدرامین نیز تأثیر زیادی در بروز این مشکل دارد.
دیفین هیدرامین با ترکیب دارویی که دارد میزان ترشحات را کاهش داده و در نتیجه خشکی واژن را به دنبال خواهد داشت.
استعمال دخانیات
استعمال سیگار، قلیان و سایر دخانیات که مانند فرایند پیری در مسدودشدن رگ‌ها اثرگذار هستند توانایی انسداد در رگ‌های خونی کوچک در ناحیه واژن را دارند. انسداد عروق خونی کوچک در واژن نقش مؤثری را در کاهش میزان رطوبت ایفا می‌کند. به‌طورکلی دلیل اصلی برای آغاز خیس شدن مانند نعوظ در مردان این است که ایجاد فشارخون بالاتر در رگ‌های خونی موجب نشت سرم در مخاط و رگ‌های خونی خواهد شد.
سندروم شوگران
یکی از بیماری‌های خودایمنی که باعث پاره شدن غدد اشک و التهاب غده‌های بزاق می‌شود سندروم شوگران است. این سندروم موجب بروز خشکی واژن می‌شود.
عدم تعادل و هماهنگی حین رابطه جنسی
بانوانی که در حین برقراری رابطه جنسی زمان کافی به بدن خود برای تحریک‌شدن نمی‌دهند بیشتر مبتلا به خشکی واژن می‌شوند. در واقع عجله و نبود آرامش باعث عدم لذت از هر مرحله در رابطه خواهد شد و نقش مؤثری را در بروز این عارضه ایفا می‌کند.
به میزانی که بانوان آرامش بیشتری در رابطه داشته باشند و بتوانند با بدن خود ارتباط مؤثرتری را برقرار کنند کمتر به خشکی در ناحیه واژن دچار خواهند شد. برای حل این مشکل می‌توانید از تمرین‌های تنفسی و ذهن‌آگاهی استفاده کنید.
تجربه اضطراب و استرس
تجربه اضطراب و استرس در طولانی‌مدت از عوامل مهم در بروز بسیاری از بیماری‌ها و حتی خشکی واژن است. در نتیجه استرس میزان رطوبت و میل جنسی به میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند و درنتیجه فرد مبتلا به خشکی در ناحیه واژن می‌شود.
کم‌آبی در بدن
بیشتر سلول‌های بدن از آب تشکیل می‌شوند. نوشیدن آب به مقدار کافی باعث ایمنی در برابر بسیاری از بیماری‌ها و عدم ابتلا به خشکی واژن می‌شود. کم‌آبی بدن یکی از عوامل خشکی واژن در هنگام برقراری رابطه است. برای هیدراته نگه‌داشتن بدن باید نوشیدن آب را به مقدار کافی در برنامه روزانه خود قرار دهید.
شایع‌ترین علائم بروز خشکی واژن
همان‌طور که گفته شد عدم تعادل هورمونی و به‌خصوص کاهش میزان استروژن در بدن باعث احساس درد و ناراحتی‌های متفاوت از جمله خشکی واژن می‌شود. بانوان باید بدانند که خشکی در ناحیه واژن با همه علائم همراه نیست و حتی گاهی برخی افراد بدون علامت به این عارضه مبتلا هستند. به صور کلی شایع‌ترین علائم بروز خشکی در ناحیه واژن عبارت‌اند از:
- عفونت ادراری
- احساس سوزش و خارش در واژن
- تغییرات خلق‌وخو
- التهابات واژن
- تکرر ادرار
- احساس درد و خونریزی در حین رابطه جنسی
- ایجاد جوش و دانه در پوست
- عدم احساس لذت زمان برقراری رابطه جنسی
- خارش در واژن
- کم‌شدن ترشحات طبیعی واژن
- احساس سوزش یا درد زمان ادرار
- احساس فشار در ناحیه لگن
- عفونت در واژن
- مشاهده خونریزی بعد از برقراری رابطه جنسی
- مشاهده جوش‌های زیرپوستی و آکنه
- احساس خستگی و بی‌خوابی
- تعریق زیاد در شب
- اختلالات مربوط به حافظه
توجه داشته باشید که همه بانوان مبتلا به خشکی واژن دارای همه علائم ذکر شده نیستند. در برخی موارد وجود یک یا دو نشانه برای احساس درد و رنج از خشکی واژن کافی است.
پیامدهای ابتلا به خشکی واژن چیست؟
مهم‌ترین قسمت در دستگاه تولیدمثل بانوان واژن است. واژن برای بانوان نقش حیاتی در تولیدمثل و بقای فرد ایفا می‌کند. ترشحات طبیعی ناحیه واژن باعث حفظ محیط قلیایی در واژن می‌شود. خشکی واژن باعث کاهش طول عمر اسپرم و عدم باروری در بانوان می‌شود. همچنین خشکی واژن احساس درد و خونریزی حین رابطه جنسی را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر احساس درد در حین برقراری رابطه جنسی میل جنسی و اعتمادبه‌نفس را در بانوان کاهش می‌دهد؛ بنابراین سلامت روحی بانوان و خانواده نیز به خطر می‌افتد.
راهکارهای درمان خشکی واژن
با پیشرفت علم و تکنولوژی راه‌های متفاوتی برای بانوان وجود دارد که می‌توانند بهداشت و سلامتی خود را حفظ کنند. توجه داشته باشید که نوع درمان شما باتوجه‌به علت زمینه‌ای بیماری و تشخیص پزشک متفاوت است. رایج‌ترین راه‌های درمان خشکی واژن عبارت‌اند از:
استروژن واژن
یکی از مؤثرترین روش‌های درمان خشکی در واژن استروژن واژینال است. در استروژن واژینال به کم‌شدن میزان استروژن در بدن هنگامی که توانایی تولید آن نیست کمک می‌شود. در این روش درمانی استروژن مقداری در جریان خون جذب خواهد شد. البته توجه داشته باشید که مقدار جذب استروژن بسیار کم و تحت‌نظر پزشک متخصص انجام می‌شود.
سه روش اصلی برای استروژن واژینال عبارت‌اند از:
حلقه استرینگ: حلقه استرینگ که درون واژن قرار می‌گیرد حالتی نرم و بسیار انعطاف‌پذیر دارد. کاربرد این حلقه درون واژن به جریان مداوم استروژن کمک می‌کند.
کرم استروژن واژینال: کرم استروژن واژینال حاوی مقداری استروژن است. کرم استروژن توسط پزشک با قرارگرفتن درون واژن به‌صورت هفتگی نقش زیادی در تولید استروژن دارد. توجه داشته باشید که استفاده از این داروها مانند داروهای دیگر دارای یک‌سری عوارض است. شایع‌ترین عارضه استفاده از این دارو احساس درد در سینه و خونریزی واژن است.
بانوانی که بعد از استفاده از این دارو دچار خونریزی می‌شوند می‌توانند از محصولات بهداشتی مانند نوار بهداشتی و پد بهداشتی استفاده کنند. توجه داشته باشید که استفاده از داروهای استروژن واژن برای گروه‌های زیر ممنوع است:
- بانوان شیرده و باردار
- خونریزی در واژن به علت نامعلوم
- بانوان مبتلا به سرطان و اندومتریوز
قرص واژیفم: در این روش درمانی دو بار در هفته قرص را درون واژن قرار می‌دهند تا زمانی که فرد از این روش درمانی بی‌نیاز شود.
استفاده از مرطوب‌کننده‌های واژن
ابتدایی‌ترین راهکار برای جلوگیری از درد در رابطه جنسی و ایجاد رطوبت در واژن ژل‌های لوبریکانت است. تداوم استفاده از مرطوب‌کننده‌های مخصوص واژن در طول هفته تأثیر زیادی در جلوگیری از ایجاد خشکی در ناحیه واژن دارد.
استفاده از مواد روان‌کننده واژن
استفاده از مرطوب‌کننده‌های واژن چند بار در طول هفته توانایی حفظ رطوبت واژن را برای طولانی‌مدت دارد. همچنین شما برای کاهش درد زمان رابطه جنسی می‌توانید از ژل‌های لوبریکانت استفاده کنید. توجه داشته باشید که این ژل‌ها دارای اثرات کوتاه‌مدتی هستند.
استفاده از کربوکسی‌تراپی
در کربوکسی‌تراپی به کمک گاز دی‌اکسیدکربن برای درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله خشکی واژن اقدام می‌کنند.
استفاده از درمان‌های نوین یا لیزر درمانی واژینال
با پیشرفت علم پزشکی و استفاده روزافزون از فناوری‌های متفاوت دستگاه‌های لیزر کاربرد گسترده‌ای در جراحی‌های زیبایی و درمان بسیاری از بیماری‌ها دارند. لیزردرمانی از بهترین روش‌های درمان با حداقل عوارض محسوب می‌شود نقش مؤثری در درمان خشکی واژن و جوانسازی آن دارد.
لیزر درمانی واژن با استفاده از دستگاه‌هایی مانند مونالیزا تاچ انجام می‌شود. در واقع لیزر درمانی روشی نوین و بدون نیاز به جراحی است که برای بهبود بافت‌های واژن استفاده می‌شود. این روش با تحریک تولید کلاژن و افزایش رطوبت، مشکلاتی مانند خشکی واژن را برطرف می‌کند. ویژگی منحصربه‌فرد این روش افزایش خون‌رسانی و در نهایت جوانسازی واژن است.
برقراری رابطه جنسی
برای بانوان داشتن رابطه جنسی به‌صورت مداوم تأثیر زیادی در سلامت بافت واژن و ارتجاعی بودن آن دارد. همچنین داشتن رابطه جنسی در فاصله‌های نزدیک در درمان این بیماری و حفظ رطوبت واژن تأثیر زیادی دارد.
روش‌های خانگی مؤثر برای درمان خشکی واژن
برخی از روش‌های خانگی مؤثر برای درمان خشکی واژن شامل موارد زیر است:
- مصرف دم‌نوش‌های متفاوت مانند تخم کتان، جوشانده گزنه، دم‌نوش بابونه
- مصرف موضعی روغن‌های مختلف زیتون و نارگیل
- رژیم غذایی حاوی ویتامین C
- مصرف خوراکی ویتامین E به‌صورت خوراکی از طریق مکمل‌های غذایی و یا رژیم غذایی
موارد ممنوعه در درمان خشکی واژن
استفاده از برخی مواد به‌صورت موضعی در ناحیه واژن موجب تشدید این بیماری خواهد شد. موارد ممنوعه مصرف شامل:
- استفاده از محصولات بهداشتی معطر مانند دستمال‌کاغذی‌های عطری که بعنوان جایگزین آن می‌توانید از دستمال‌های بهداشتی تافته استفاده کنید.
- استفاده موضعی از مواد خوراکی مثل ماست و سرکه
- مصرف روغن حمام و کف شامپو و صابون
سخن پایانی
به شرایطی که در آن واژن رطوبت کافی نداشته باشد خشکی واژن گفته می‌شود. خشکی واژن اگرچه شرایط اورژانسی نیست، اما می‌تواند کیفیت زندگی را تحت‌تأثیر قرار دهد. در صورت آزاردهنده بودن این مشکل باید به پزشک مراجعه کنید. همان‌طور که گفته شد پزشک با بررسی علل مختلفی مانند تغییرات هورمونی، وجود عفونت و… برای تشخیص دقیق خشکی واژن اقدام می‌کند.
خشکی واژن یکی از شایع‌ترین مشکلات در بین بانوان و مخصوصاً افراد میان‌سال محسوب می‌شود. بانوان با بروز این عارضه باید به پزشک متخصص مراجعه کنند و آن را نادیده نگیرند. سبک زندگی سالم، حفظ بهداشت فردی، توجه به نکات مهم پزشکی و استفاده از روش‌های درمانی مؤثرترین راه‌ها برای درمان خشکی واژن است. توجه داشته باشید که تشخیص علت خشکی اولین گام برای تجویز درمان مناسب مانند استفاده از کرم‌ها، لوسیون‌ها، هورمون‌درمانی و… است. باتوجه‌به شدت خشکی تعداد جلسات درمانی از هر فردبه‌فرد دیگر متفاوت است. در این مقاله به کلیه سؤالات شما در مورد خشکی واژن پاسخ داده شد.