کورتاژ چیست؟‌بعد از کورتاژ چند روز استراحت لازم است؟

کورتاژ یکی از روش‌های پزشکی رایج در حوزه زنان و زایمان است که معمولا برای تخلیه رحم یا نمونه‌برداری از بافت داخلی آن انجام می‌شود. این عمل، بسته به شرایط بیمار می‌تواند با هدف درمانی یا تشخیصی صورت گیرد و در مواردی مانند سقط ناقص، خونریزی‌های غیرعادی یا بررسی بیماری‌های رحمی به کار می‌رود. کورتاژ یک فرایند سرپایی و کم‌خطر است، اما آگاهی از جزئیات آن برای کاهش نگرانی‌های بیماران و اطمینان از تصمیم‌گیری صحیح، ضروری است. در این مقاله از تافته، قصد داریم کورتاژ را از تمامی جوانب بررسی کنیم؛ از تعریف، روش انجام، موارد استفاده، مراقبت‌های قبل و بعد از عمل گرفته تا خطرات احتمالی و توصیه‌های پزشکی مرتبط.

کورتاژ چیست؟

کورتاژ (Curettage) یا دیلاتاسیون و کورتاژ (D&C) یک روش پزشکی برای خارج کردن بخشی از بافت داخل رحم است که معمولا با هدف تشخیصی یا درمانی انجام می‌شود. در این روش، پزشک با استفاده از یک ابزار مخصوص به نام «کورت»، دیواره داخلی رحم را می‌تراشد و نمونه یا بافت‌های باقی‌مانده را خارج می‌کند. کورتاژ یکی از روش‌های رایج در پزشکی زنان است و می‌تواند در شرایط خاصی مانند سقط ناقص، خونریزی‌های غیرعادی یا بررسی سرطان آندومتریوز کاربرد داشته باشد.

این روش معمولا به ‌عنوان یک عمل سرپایی انجام می‌شود و تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی صورت می‌گیرد. مدت زمان انجام آن کوتاه است (کمتر از ۳۰ دقیقه) اما نیازمند مراقبت و استراحت بعد از عمل است. هدف اصلی از انجام کورتاژ، تمیز کردن رحم از بافت‌های غیرطبیعی، جلوگیری از عفونت، یا گرفتن نمونه‌هایی برای بررسی پاتولوژیک است. بسته به شرایط بیمار، پزشک نوع و روش کورتاژ مناسب را انتخاب می‌کند.

در چه شرایطی کورتاژ انجام می‌شود؟

کورتاژ زمانی انجام می‌شود که مشکلی در رحم ایجاد شده باشد که نیاز به مداخله مستقیم داشته باشد. یکی از رایج‌ترین دلایل، باقی ماندن بقایای جنین یا جفت در رحم پس از سقط خودبه‌خود یا ناقص است. در این موارد، بافت باقی‌مانده می‌تواند باعث خونریزی شدید یا عفونت شود و نیاز به پاکسازی سریع رحم دارد. همچنین، اگر فردی دچار خونریزی غیرطبیعی و شدید رحم باشد، پزشک ممکن است کورتاژ را برای تشخیص علت یا توقف خونریزی تجویز کند.

از دیگر کاربردهای کورتاژ می‌توان به تشخیص سرطان یا هیپرپلازی آندومتر اشاره کرد. در چنین شرایطی، پزشک از بافت داخلی رحم نمونه‌ برداری می‌کند تا سلول‌های غیرطبیعی را بررسی کند. گاهی هم کورتاژ برای درمان پولیپ‌های رحم یا به ‌عنوان بخشی از درمان ناباروری به کار می‌رود. به ‌طور کلی، تصمیم به انجام کورتاژ براساس معاینات دقیق پزشکی و شرایط بیمار گرفته می‌شود.

انواع روش‌های کورتاژ

در جدول زیر، انواع روش‌های کورتاژ همراه با توضیح کوتاه، روش انجام و موارد کاربرد آورده شده است:

نوع کورتاژ	توضیح مختصر	روش انجام	موارد کاربرد
کورتاژ تشخیصی (D&C)	برای نمونه‌برداری از دیواره داخلی رحم استفاده می‌شود.	با استفاده از ابزار مخصوص، مقداری از بافت رحم برداشته می‌شود.	بررسی سرطان، پولیپ، خونریزی غیرطبیعی
کورتاژ درمانی	برای خارج کردن بافت‌های باقی‌مانده یا غیرطبیعی از رحم انجام می‌شود.	تخلیه کامل بافت‌ها از رحم با ابزار کورت استفاده می‌شود.	سقط ناقص، بقایای بارداری، خونریزی شدید
کورتاژ با بی‌حسی موضعی	ناحیه دهانه رحم بی‌حس شده و بیمار هوشیار باقی می‌ماند.	داروی بی‌حسی تزریق می‌شود و عمل بدون بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد.	مواقعی که بیمار بیهوشی عمومی را نمی‌پذیرد یا نیاز فوری وجود دارد
کورتاژ با بیهوشی عمومی	بیمار کاملا بیهوش شده و هیچ احساس دردی ندارد.	داروی بیهوشی تزریق یا استنشاق می‌شود و عمل انجام می‌گردد.	در موارد گسترده‌تر یا برای کاهش اضطراب بیمار
کورتاژ ساکشن (خلأ)	روشی کم‌تهاجمی‌تر که از مکش برای تخلیه رحم استفاده می‌شود.	لوله‌ باریکی وارد رحم شده و محتوا با مکش خارج می‌شود.	سقط زودهنگام، کورتاژ در سه‌ ماهه اول بارداری
کورتاژ با هیستروسکوپی	همراه با دوربینی است که داخل رحم را بررسی و در صورت نیاز کورتاژ می‌شود.	هیستروسکوپ وارد رحم شده، نواحی خاص بررسی و بافت برداشته می‌شود.	بررسی یا درمان پولیپ، فیبروم، چسبندگی یا ناهنجاری‌های رحم

مراحل انجام کورتاژ چگونه است؟

قبل از انجام کورتاژ، بیمار باید توسط پزشک متخصص بررسی و آماده‌سازی شود. این شامل آزمایش خون، سونوگرافی رحم و بررسی علائم حیاتی است. در صورتی که بیمار نیاز به بی‌هوشی داشته باشد، از چند ساعت قبل باید ناشتا باشد. پیش از شروع، دهانه رحم با دارو یا ابزار خاصی باز می‌شود تا ورود به داخل رحم تسهیل گردد. سپس پزشک با ابزار مخصوص، بافت مورد نظر را خارج می‌کند.

پس از پایان عمل، بیمار به مدت چند ساعت در مرکز درمانی تحت نظر قرار می‌گیرد تا از بروز عوارض احتمالی مانند خونریزی شدید یا افت فشار جلوگیری شود. در موارد بدون عارضه، بیمار می‌تواند همان روز به خانه برگردد. در صورت بروز تب، خونریزی شدید یا درد غیرعادی، مراجعه مجدد به پزشک الزامی است.

کورتاژ در بارداری چه مفهومی دارد؟

کورتاژ در بارداری اغلب زمانی انجام می‌شود که جنین به ‌طور طبیعی رشد نکرده و حاملگی منجر به سقط شده است. در این حالت، بافت جنین و جفت ممکن است به ‌طور کامل دفع نشوند و برای پیشگیری از عفونت یا خونریزی، پزشک کورتاژ را انجام می‌دهد. همچنین، در برخی موارد بارداری پوچ یا توقف رشد جنین، پزشک جهت تخلیه رحم تصمیم به کورتاژ می‌گیرد.

در موارد خاص مانند سقط‌های درمانی به علت نقص شدید جنین یا خطر جانی برای مادر، کورتاژ به‌ عنوان روش ایمن و موثر برای پایان دادن به بارداری به‌کار می‌رود. این روش به ویژه در مراحل ابتدایی بارداری (تا هفته دوازدهم) بسیار رایج است. پس از کورتاژ، پیگیری‌های بعدی مانند بررسی سطح hCG یا انجام سونوگرافی جهت اطمینان از تخلیه کامل رحم ضروری است.

عوارض و خطرات احتمالی کورتاژ

اگرچه کورتاژ به ‌طور کلی یک روش ایمن محسوب می‌شود، اما مانند هر مداخله پزشکی ممکن است با برخی عوارض همراه باشد. عوارض شایع شامل خونریزی، گرفتگی عضلات شکم و احساس ضعف عمومی هستند که معمولا در عرض چند روز برطرف می‌شوند. در برخی موارد نادر، احتمال پارگی رحم، آسیب به دهانه رحم یا باقی ماندن قطعاتی از بافت جنینی وجود دارد که ممکن است نیاز به کورتاژ مجدد داشته باشد.

عوارض بلندمدت ممکن است شامل چسبندگی‌های داخل رحمی (سندرم آشرمن)، کاهش قدرت باروری یا پریودهای نامنظم باشند. این موارد نادر هستند اما در صورت انجام کورتاژهای مکرر یا در مراکز غیرتخصصی احتمال آن‌ها افزایش می‌یابد. برای کاهش خطرات، مهم است که کورتاژ توسط پزشک متخصص و در محیط‌های درمانی استاندارد انجام شود.

مراقبت‌های قبل از کورتاژ

مراقبت‌های قبل از کورتاژ به آماده‌سازی بهتر بدن و کاهش خطرات حین و پس از عمل کمک می‌کنند. مانند:

• اطلاع‌رسانی درباره حساسیت‌های دارویی
• پوشیدن لباس راحت و مناسب در روز عمل
• تخلیه مثانه و رعایت بهداشت فردی قبل از عمل
• هماهنگی برای همراه پس از عمل به ‌ویژه در صورت بیهوشی
• انجام آزمایش‌های اولیه مانند آزمایش خون، بارداری و عفونت‌ها
• آمادگی روانی و کاهش اضطراب از طریق مشاوره یا گفتگو با پزشک
• قطع موقت برخی داروها مانند رقیق‌کننده‌های خون (با تجویز پزشک)
• تعیین نوع بیهوشی (موضعی یا عمومی) و بررسی وضعیت سلامت عمومی
• ناشتا بودن پیش از عمل (معمولا ۶ تا ۸ ساعت قبل)، در صورت انجام با بیهوشی
• انجام مشاوره پزشکی کامل با پزشک متخصص و توضیح علائم، سابقه پزشکی و داروهای مصرفی

مراقبت‌های پس از کورتاژ

پس از انجام کورتاژ، بدن به مدتی برای بهبودی نیاز دارد. معمولا پزشک توصیه می‌کند بیمار چند روز استراحت کرده و از انجام فعالیت‌های سنگین پرهیز کند. مصرف داروهای ضد درد و آنتی‌ بیوتیک طبق دستور پزشک به پیشگیری از درد و عفونت کمک می‌کند. همچنین، ممکن است بیمار تا چند روز دچار خونریزی خفیف و لکه‌بینی شود که طبیعی است.

در دوره نقاهت، پرهیز از رابطه جنسی و استفاده از تامپون تا چند هفته توصیه می‌شود تا از ورود عفونت به رحم جلوگیری گردد. در صورت بروز علائم غیرطبیعی مانند تب بالا، خونریزی شدید یا ترشحات بدبو، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. بازگشت قاعدگی معمولا در عرض ۴ تا ۶ هفته اتفاق می‌افتد و پزشک ممکن است توصیه‌هایی درباره برنامه‌ریزی برای بارداری مجدد ارائه کند.

آیا کورتاژ درد دارد؟

میزان درد ناشی از کورتاژ بستگی به نوع روش، وضعیت جسمی بیمار و میزان تحمل درد دارد. در بیشتر موارد، کورتاژ تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام می‌شود تا بیمار درد زیادی حس نکند. پس از عمل ممکن است گرفتگی‌هایی شبیه به درد قاعدگی و کمی ناراحتی در ناحیه زیر شکم احساس شود که با داروهای مسکن معمول قابل کنترل است. برخی افراد ممکن است دچار درد متوسط تا شدید شوند، به‌ ویژه اگر کورتاژ بدون بیهوشی یا در شرایط اضطراری انجام شده باشد. در هر صورت، پزشک قبل از عمل درباره نوع بی‌حسی با بیمار صحبت نموده و گزینه مناسب را انتخاب می‌کند. درد پس از کورتاژ معمولا طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت کاهش می‌یابد و با رعایت توصیه‌های پزشکی قابل تحمل است.

کورتاژ تشخیصی چیست و چه کاربردی دارد؟

کورتاژ تشخیصی، روشی است که برای بررسی مشکلات داخل رحم به کار می‌رود، نه برای تخلیه جنین یا سقط. در این روش، پزشک با نمونه‌برداری از بافت داخلی رحم (اندومتر)، آن را به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می‌کند تا وجود بیماری‌هایی مانند سرطان رحم، پولیپ، فیبروم یا ضخامت غیرعادی دیواره رحم مشخص شود. این نوع کورتاژ در زنانی انجام می‌شود که دچار خونریزی‌های غیرطبیعی رحمی، قاعدگی‌های بسیار سنگین یا یائسگی همراه با خونریزی مجدد شده‌اند.

کاربرد دیگر کورتاژ تشخیصی، بررسی علت ناباروری یا سقط‌های مکرر است. همچنین، می‌توان از این روش برای تایید نتایج سونوگرافی یا نمونه‌برداری‌های دیگر استفاده کرد. انجام کورتاژ تشخیصی در کلینیک یا بیمارستان با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و نیاز به بستری طولانی‌ مدت ندارد. این روش، دقیق‌ترین ابزار تشخیص بیماری‌های رحم است و نقش مهمی در تعیین مسیر درمان مناسب برای بیمار دارد. البته باید توسط پزشک متخصص انجام شود تا از بروز عوارض جلوگیری شود.

تفاوت بین کورتاژ تشخیصی و درمانی

کورتاژ تشخیصی همان‌طور که از نامش پیداست، برای شناسایی مشکلات داخل رحم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع کورتاژ، تنها مقدار کمی از بافت داخلی رحم برداشته می‌شود تا در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد. هدف آن تعیین وجود بیماری‌های مانند سرطان، فیبروم یا عفونت است. این روش در زنانی که دچار علائمی چون خونریزی غیرطبیعی یا قاعدگی‌های شدید هستند، کاربرد دارد و کمک می‌کند تا پزشک بهترین مسیر درمان را انتخاب کند.

در مقابل، کورتاژ درمانی به منظور حذف بافت‌های ناسالم یا باقیمانده جنین در داخل رحم انجام می‌شود. این روش بیشتر در مواردی مانند سقط ناقص، باقی‌ماندن جفت یا ضخیم شدن بیش از حد دیواره رحم به‌کار می‌رود. برخلاف نوع تشخیصی، در کورتاژ درمانی حجم بیشتری از بافت برداشته می‌شود و ممکن است نیاز به مراقبت و پیگیری بیشتری داشته باشد. به ‌طور کلی، هدف از کورتاژ درمانی، بهبود وضعیت بیمار و جلوگیری از عفونت یا خونریزی‌های شدید است.

نقش کورتاژ در درمان برخی بیماری‌ها

کورتاژ می‌تواند نقش مهمی در درمان برخی بیماری‌های رحمی داشته باشد. در زنانی که دچار ضخامت غیرعادی آندومتر، خونریزی‌های شدید قاعدگی یا فیبروم‌های رحمی هستند، پزشک با انجام کورتاژ می‌تواند بخش‌های اضافی یا آسیب‌دیده دیواره رحم را تخلیه و شرایط بیمار را بهبود بخشد. همچنین، در مواردی که دارو درمانی موثر واقع نشده یا امکان نمونه‌ برداری دقیق نباشد، کورتاژ به‌ عنوان گزینه درمانی مطرح می‌شود.

از دیگر موارد کاربرد درمانی کورتاژ، تخلیه رحم پس از سقط ناقص یا خارج کردن بافت‌های باقی‌مانده جفت پس از زایمان است. در این موارد، عدم تخلیه کامل رحم می‌تواند منجر به خونریزی شدید، عفونت و مشکلات جدی دیگر شود. بنابراین، کورتاژ با هدف پاک‌سازی رحم و جلوگیری از عوارض احتمالی صورت می‌گیرد. البته این روش باید با دقت بالا و توسط پزشک متخصص انجام شود تا از آسیب به دیواره رحم یا ایجاد چسبندگی داخلی جلوگیری به عمل آید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

پس از انجام کورتاژ، علائمی مانند خونریزی سبک و دردهای خفیف شکمی طبیعی هستند و معمولا در طی چند روز برطرف می‌شوند. اما اگر فرد دچار خونریزی شدید، ترشحات بدبو، تب بالای ۳۸ درجه یا دردهای شدید شکمی شود، لازم است بلافاصله به پزشک مراجعه کند. این علائم می‌توانند نشانه‌های عفونت یا باقی‌ماندن بافت در رحم باشند که نیاز به درمان فوری دارند.

همچنین، در صورت تاخیر بیش از دو ماه در بازگشت قاعدگی یا بروز علائم غیرطبیعی دیگر مانند بی‌نظمی‌های شدید در دوره‌ها یا ناباروری، بررسی بیشتر توسط پزشک توصیه می‌شود. افرادی که پس از کورتاژ دچار اختلالات خلقی، اضطراب یا افسردگی می‌شوند نیز نباید این علائم را نادیده بگیرند و بهتر است از مشاوره روان‌شناسی بهره ببرند. تشخیص به ‌موقع مشکلات بعد از کورتاژ، نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی و بازگشت به زندگی طبیعی دارد.

جمع بندی

کورتاژ یکی از روش‌های رایج و نسبتا ایمن پزشکی است که با اهداف درمانی و تشخیصی مختلف در حوزه زنان و زایمان به ‌کار می‌رود. این روش می‌تواند در مواردی مانند سقط ناقص، خونریزی‌های غیرطبیعی، تشخیص بیماری‌های رحم یا پاک‌سازی بقایای بارداری مورد استفاده قرار گیرد. هرچند انجام آن سریع و بدون بستری طولانی‌مدت است، اما بی‌توجهی به مراقبت‌های پس از عمل یا نادیده گرفتن علائم هشداردهنده ممکن است منجر به عوارض جدی شود.

آگاهی از نحوه انجام کورتاژ، اهداف آن، تفاوت بین نوع درمانی و تشخیصی و همچنین مراقبت‌های بعد از آن، نقش مهمی در تصمیم‌گیری آگاهانه افراد دارد. مشورت با پزشک متخصص، رعایت دقیق توصیه‌های پزشکی و پیگیری علائم پس از عمل، بهترین راه برای بهره‌مندی ایمن از این روش و جلوگیری از پیامدهای ناخواسته است. در نهایت، انتخاب زمان مناسب، مراکز معتبر و متخصصان باتجربه می‌تواند ایمنی و موفقیت این فرایند را تضمین کند.

سوالات متداول

۱. آیا کورتاژ درد دارد؟

در بیشتر موارد، به دلیل استفاده از بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی، بیمار حین عمل دردی احساس نمی‌کند. ممکن است پس از عمل درد خفیف یا گرفتگی وجود داشته باشد.

۲. چه مدت پس از کورتاژ باید استراحت کرد؟

معمولا ۱ تا ۲ روز استراحت کافی است، اما بسته به شرایط بدنی فرد ممکن است نیاز به استراحت بیشتر وجود داشته باشد.

۳. آیا بعد از کورتاژ می‌توان باردار شد؟

بله، پس از بهبود کامل رحم، امکان بارداری وجود دارد. بهتر است با مشورت پزشک زمان مناسب را تعیین کرد.

۴. خطرات احتمالی کورتاژ چیست؟

عفونت، خونریزی شدید، آسیب به رحم یا چسبندگی داخل رحمی از عوارض نادر اما ممکن هستند.

۵. آیا بعد از کورتاژ خونریزی طبیعی است؟

بله، خونریزی خفیف تا متوسط تا چند روز طبیعی است. در صورت شدت گرفتن یا طولانی شدن باید به پزشک مراجعه کرد.