علائم، علت، عوارض و پیشگیری از بیماری واژینو باکتریال

واژینوز باکتریال یکی از شایع‌ترین عفونت‌های واژنی در زنان است که چالش‌های بسیاری را ایجاد می‌کند. این بیماری به دلیل برهم‌خوردن تعادل طبیعی باکتری‌های واژن بروز می‌کند و می‌تواند علائم ناخوشایندی مانند ترشحات بدبو و سوزش به همراه داشته باشد. مشکل اصلی اینجاست که واژینوز باکتریال نه تنها به‌سرعت بازمی‌گردد، بلکه در صورت عدم درمان، خطر ابتلا به عفونت‌های مقاربتی و عوارض بارداری را افزایش می‌دهد. این امر، آن را به چالشی جدی برای سلامت زنان تبدیل کرده است که نیازمند توجه و مراقبت پزشکی به‌موقع است. در این مقاله از تافته به تعریف این عفونت و دلایل به وجود آمدن آن می‌پردازیم. همچنین درباره عوارض و راه‌های پیشگیری این عفونت نیز توضیح خواهیم داد.

واژینو باکتریال چیست؟

واژینوز باکتریال (BV) نوعی عفونت واژنی است که وقتی تعادل باکتری‌های طبیعی داخل واژن به هم می‌خورد، رخ می‌دهد. در حالت عادی، واژن دارای باکتری‌های مفیدی به نام لاکتوباسیل‌ها است که محیط اسیدی واژن را حفظ کرده و از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری می‌کنند.

اما زمانی که این تعادل به نفع باکتری‌های مضر مانند Gardnerella vaginalis و سایر باکتری‌های بی‌هوازی بهم می‌خورد، واژینوز باکتریال شکل می‌گیرد. این عفونت به‌ خصوص در زنان سنین باروری رایج است، اما می‌تواند زنان در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد.

بسیاری از زنان ممکن است واژینوز را با واژینیت اشتباه بگیرند؛ هرچند که این دو تفاوت‌هایی دارند. از جمله عوامل خطر این عفونت می‌توان به داشتن رابطه جنسی محافظت نشده یا داشتن چندین شریک جنسی اشاره کرد. دوش واژینال نیز از جمله عواملی است که باعث بر هم خوردن تعادل باکتریایی طبیعی واژن شده و احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهند که زنان سیاه‌پوست بیشتر از زنان سفید‌پوست به این عفونت مبتلا می‌شوند، اما هنوز دلیل قطعی این تفاوت مشخص نشده است.

علائم واژینو باکتریال

واژینوز باکتریال، یکی از رایج‌ترین عفونت‌های واژنی در زنان است که معمولا با علائم خاصی همراه است، هرچند که در برخی موارد، زنان مبتلا هیچ علامتی ندارند. برخی از علائم رایج آن عبارتند از:

• شایع‌ترین نشانه این بیماری، ترشحات غیرعادی واژنی است که به طور معمول رقیق و به رنگ سفید یا خاکستری است. این ترشحات اغلب بوی نامطبوعی شبیه به بوی ماهی دارند که به ‌ویژه پس از رابطه جنسی شدت می‌گیرد.
• برخلاف برخی از دیگر عفونت‌های واژنی، واژینوز باکتریال معمولا باعث خارش یا سوزش نمی‌شود، اما برخی از زنان ممکن است در ناحیه واژن احساس سوزش یا خارش خفیفی داشته باشند.
• سوزش هنگام ادرار نیز یکی دیگر از علائمی است که گاهی اوقات با واژینوز باکتریال همراه است. اما شاید عجیب به نظر برسد که بسیاری از زنان مبتلا به این بیماری هیچ‌کدام از این علائم را تجربه نمی‌کنند یا تنها یکی از آن‌ها را مشاهده می‌کنند.

علت های بیماری واژینو باکتریال

حال ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که واژینو باکتریال به چه علت‌هایی رخ می‌دهد. این بیماری معمولا تحت عوامل زیر بروز می‌کند:

کاهش لاکتوباسیل ‌ها

یکی از مهم‌ترین عوامل بروز واژینوز باکتریال، کاهش تعداد باکتری‌های مفید لاکتوباسیل‌ها است. این باکتری‌ها محیط واژن را اسیدی نگه می‌دارند و از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری می‌کنند. زمانی که به هر دلیلی تعداد لاکتوباسیل‌ها کاهش یابد، باکتری‌های بی‌هوازی فرصت رشد پیدا می‌کنند و تعادل طبیعی واژن به هم می‌ریزد.

رشد بیش از حد باکتری ‌های بی‌هوازی

واژینوز باکتریال عمدتا به دلیل افزایش تعداد باکتری‌های بی‌هوازی مانند Gardnerella vaginalis رخ می‌دهد. این باکتری‌ها در شرایطی که لاکتوباسیل‌ها نتوانند محیط اسیدی واژن را حفظ کنند، شروع به تکثیر کرده و باعث برهم‌خوردن تعادل باکتریایی واژن می‌شوند.

تغییرات هورمونی

تغییرات در سطح هورمون‌ها، به ‌ویژه استروژن، می‌تواند تعادل باکتری‌های واژن را تحت تاثیر قرار دهد. در دوران بارداری یا یائسگی، به دلیل تغییرات هورمونی، ترکیب میکروبیوم واژن تغییر می‌کند و این ممکن است زمینه‌ساز بروز واژینوز باکتریال شود.

استفاده از دوش واژینال

استفاده از دوش واژینال یکی دیگر از عواملی است که به برهم‌ خوردن تعادل طبیعی واژن کمک می‌کند. دوش واژینال باعث از بین رفتن باکتری‌های مفید لاکتوباسیل و فراهم شدن شرایط رشد برای باکتری‌های مضر می‌شود.

رابطه جنسی محافظت ‌نشده

فعالیت جنسی بدون استفاده از کاندوم یا با چندین شریک جنسی می‌تواند خطر بروز واژینوز باکتریال را افزایش دهد. باکتری‌های جدیدی که از طریق رابطه جنسی وارد واژن می‌شوند، می‌توانند تعادل باکتریایی را مختل کنند و باعث رشد بیش از حد باکتری‌های مضر شوند.

استرس مزمن و سبک زندگی

استرس مزمن و عادات نادرست مانند مصرف سیگار نیز می‌توانند به برهم‌خوردن تعادل باکتریایی واژن منجر شوند. این عوامل به ‌طور غیرمستقیم بر سیستم ایمنی و شرایط محیطی واژن تأثیر می‌گذارند و محیط مناسبی برای رشد باکتری‌های بی‌هوازی فراهم می‌کنند.

عوارض بیماری واژینو باکتریال

واژینوز باکتریال به ‌طور معمول عوارض جدی ندارد، اما در صورت عدم درمان، ممکن است عوارض متعددی ایجاد کند. این عفونت می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند HIV، کلامیدیا، سوزاک و هرپس را افزایش دهد.

علاوه بر این، واژینوز باکتریال می‌تواند باعث عفونت‌های پس از جراحی‌های زنان شود، مانند عفونت‌های پس از هیسترکتومی یا کورتاژ. از سوی دیگر، این عفونت با بیماری التهابی لگن (PID) مرتبط است که می‌تواند به ناباروری منجر شود. برای زنان باردار، واژینوز باکتریال با افزایش خطر زایمان زودرس و تولد نوزادان کم‌وزن همراه است، زیرا عفونت ممکن است به عوارض جدی در بارداری منجر شود.

راه های پیشگیری از واژینو باکتریال

برای پیشگیری از واژینوز باکتریال، چندین راهکار علمی پیشنهاد می‌شود که تمرکز آن‌ها بر حفظ تعادل طبیعی باکتری‌های مفید واژن و جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر است.

یکی از مهم‌ترین روش‌ها، اجتناب از دوش واژینال است. دوش واژینال به ‌طور مکرر تعادل باکتری‌های طبیعی واژن، به‌ ویژه لاکتوباسیل‌ها، را مختل می‌کند و محیط را برای رشد باکتری‌های مضر مانند Gardnerella vaginalis و سایر بی‌هوازی‌ها آماده می‌سازد. مطالعات نشان داده‌اند که دوش واژینال خطر ابتلا به این عفونت را به ‌طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. استفاده از کاندوم نیز یکی دیگر از راهکارهای پیشگیرانه مهم است. استفاده از کاندوم لاتکس در طول رابطه جنسی می‌تواند از ورود باکتری‌های خارجی که ممکن است باعث عدم تعادل در میکروبیوم واژن شوند، جلوگیری کند. مطالعات نشان داده‌اند که استفاده منظم از کاندوم می‌تواند خطر ابتلا به واژینوز باکتریال و عفونت‌های مقاربتی را کاهش دهد.

همچنین مصرف پروبیوتیک‌ها، به ‌ویژه پروبیوتیک‌های حاوی لاکتوباسیلوس، می‌تواند به حفظ تعادل باکتری‌های مفید در واژن کمک کند و به ‌عنوان یک روش پیشگیرانه برای واژینوز باکتریال موثر باشد. بررسی‌ها نشان داده‌اند که استفاده از پروبیوتیک‌ها در کنار درمان‌های آنتی‌بیوتیکی می‌تواند میزان بازگشت عفونت را کاهش دهد. رعایت بهداشت مناسب بدون استفاده از محصولات معطر یا شیمیایی، و اجتناب از تعدد شرکای جنسی نیز از دیگر راهکارهای پیشگیری از این عفونت هستند. با توجه به اینکه واژن به‌طور طبیعی خود را تمیز می‌کند، نیازی به محصولات پاک‌کننده خاص نیست و فقط استفاده از آب و شوینده‌های ملایم برای تمیزی کافی است.

علاوه بر موارد گفته شده، یکی از این راهکارها حفظ سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب است. رژیم غذایی حاوی فیبر و پروبیوتیک‌های طبیعی مانند ماست، می‌تواند به افزایش تعداد باکتری‌های مفید لاکتوباسیلوس در واژن کمک کند و محیط اسیدی محافظتی را تقویت کند. مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی متعادل می‌تواند به حفظ تعادل میکروبیوم واژن کمک کند و خطر بروز واژینوز را کاهش دهد. در زمینه درمان نیز استفاده از آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند مترونیدازول و کلیندامایسین به‌عنوان درمان استاندارد تجویز می‌شوند، اما به دلیل بازگشت بالای عفونت پس از درمان، برخی از پزشکان پروبیوتیک‌ها را به‌عنوان مکمل آنتی‌بیوتیک‌ها توصیه می‌کنند. این ترکیب می‌تواند به کاهش نرخ بازگشت بیماری کمک کند و میکروبیوم طبیعی واژن را بازسازی کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

توجه داشته باشید که با مشاهده کوچک‌ترین تغییرات در واژن یا سبک زندگی خود باید به پزشک مراجعه نمایید. همچنین، در صورت مشاهده یکی از علائم زیر سریعا با متخصص زنان تماس گرفته و در صدد درمان برآیید:

• یکی از اصلی‌ترین نشانه‌هایی که نباید نادیده بگیرید، ترشحات واژنی با بوی شدید و ناخوشایند شبیه به بوی ماهی است. اگر این ترشحات با تب همراه باشند یا به طور ناگهانی رنگ و قوام آن‌ها تغییر کند، بهتر است فورا به متخصص مراجعه کنید.
• اگر قبلا به عفونت‌های واژنی مبتلا شده‌اید ولی این بار علائم متفاوتی را مشاهده می‌کنید، این می‌تواند نشانه‌ای از یک تغییر مهم در وضعیت شما باشد.
• در صورتی که اخیرا رابطه‌ای محافظت‌نشده داشته‌اید، احتمالا با عفونت مقاربتی روبه‌رو هستید که ممکن است علائم مشابهی با واژینوز باکتریال داشته باشد.
• اگر به خود درمانی با داروهای بدون نسخه پرداخته‌اید ولی علائم همچنان پابرجاست، این نیز نشانه‌ای است که نیاز به تشخیص دقیق‌تر و درمان تخصصی دارید. بسیاری از داروهای بدون نسخه ممکن است برای عفونت‌های قارچی مناسب باشند، اما نمی‌توانند واژینوز باکتریال را درمان کنند.

کلام آخر

واژینوز باکتریال ناشی از برهم‌خوردن تعادل طبیعی باکتری‌های مفید واژن، به‌ویژه لاکتوباسیل‌ها، است. در این حالت، باکتری‌های بی‌هوازی مضر مانند Gardnerella vaginalis رشد می‌کنند و باعث بروز علائمی همچون ترشحات رقیق و خاکستری با بوی نامطبوع ماهی می‌شوند. این بیماری، اگرچه ممکن است بدون علائم باشد، می‌تواند عوارضی همچون افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی، مشکلات بارداری و عفونت‌های پس از جراحی ایجاد کند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از این عوارض جلوگیری کند، بنابراین در صورت مشاهده علائم، مراجعه به پزشک ضروری است.